لیست کامل فرهنگ لغت، اطلاحات و تمثیل های خودمونی فارسی قسمت چهاردهم

دست باف-بافته با دست

حمامک مورچه داره-کنایه از تردید و دو دلی

چار دستی-قمار چهار نفری

رد خور-رد شدنی-سزاوار ترک کردن

از زبان کسی مو در آمدن-کنایه از فرط تکرار و بی‌نتیجه بودن سخنی است

پَخت-لوازم مورد نیاز زندگی

پایین نرفتن چیزی از گلو-از غصه غذایی نخوردن-مال حرام نخوردن

حسابی-معقول-مورد اعتنا-کاملن

خاک بر سر-توسری خورده-داغ دیده-بدبخت

 

استخوان‌بزرگ-شخص دارای اصل و نسب

دانه دانه-یک یک

 

خر چسونه-در مقام تحقیر به شخص خقیر و ناقابل می گویند-نام حشره ای است

حرف‌های بی‌ سروته و بی‌ربط زدن

 

ادرار کوچک(شاش)

جهل کردن-در انکار چیزی پافشاری کردن

خرج کردن-هزینه کردن-صرف کردن

خُل-نیمه دیوانه-سفیه

الف کوفی-چیز کج-آلت تناسلی

استخوان لای زخم گذاشتن-بلاتکلیف گذاشتن-کاری را کش دادن
چندش آور-تکان دهنده-دل به هم زن

خر گردن-گردن کلفت-بی عار

درب و داغان شدن

دو لَتی-در دو لنگه ای

ریش سفید-مرد سالخورده و محترم

جِر گرفتن کسی را-اوقات کسی تلخ شدن

 

پولکی-آن که پول را دوست دارد-آن که رشوه می گیرد-آن چه که با گرفتن پول انجام گیرد

خودخور-کسی که غم خود را در دل می ریزد و با کسی در میان نمی گذارد
جناغ-استخوان جلو سینه ی مرغ

داش مشدی-لوطی محل-آن که غرور جوانی دارد

 

اگر و مگر کردن(شرط و بهانه آوردن)

پرچانگی کردن-پر گویی کردن-وراجی کردن

از شیر مادر حلال‌تر-چیزی که در تعلق آن به کسی تردیدی نیست

آب بردار(دوپهلو، کنایه‌آمیز)

چشم ورقلمبیده-چشم بیرون زده

جیزگر خانه-محل رباخواری و قرض دادن پول در برابر اموال منقول

بالا آمدن دل و روده-به حالت تهوع افتادن

این دو کله‌دار-خورشید و ماه

ریخته پاشیده-درهم برهم-شلوغ پلوغ

بادکنک-کیسه ی نازک لاستیکی که آن را باد کنند و برای بازی به کودکان می دهند

چروکیده-چین دار شده-ناصاف

پُک زدن-هر بار کشیدن سیکار و چپق و از این قبیل با نفس عمیق
زهرمار کردن غذا-مانع از خوردن با لذت شدن

اوقات‌تلخی(ترش‌رویی، عصبانیت)

از تو چه پنهان(راستش را بخواهی)

به مشروطه ی خود رسیدن-به هدف خود دست یافتن

خود را به کرگوشی زدن-به نشنیدن تظاهر کردن
زیر گوشی-بالش بسیار کوچک که هنگام خواب زیر گوش می نهند

خر بی یال و دم-احمق-نادان
روی باد هوا بودن-سست و بی پایه بودن

از صدقۀ سرِ(از عنایت و لطفِ)

دسته راه انداختن-دسته و جمعیت ترتیب دادن

جُنگ-کتابی که نوشته های گوناگون از نویسندگان گوناگون در آن باشد

جزوه-کتابچه-دفترچه

از آب روغن گرفتن(از هر اتفاقی بهره برداشتن)

از زور پسی به گربه آقا عمو گفتن-با دشمنی که دفع آن نمی‌توان-مدارا کردن

رده-حرف زشت یا نامربوط

 

بگو مگو-جر و بحث-مشاجره

 

دست کسی را توی پوست گردو گذاشتن-کسی را گرفتار مشکل و سختی کردن
آبگوشتی-بی‌ارزش-پیش پا افتاده
زبان گرفتن-لکنت زبان-از حالات و گفتار مرده یاد کردن و دیگران را گریاندن

از حال رفتن-بی‌حال شدن-غش کردن

خُردمُرد شدن-ریزه ریزه شدن

حواس نداشتن-گیج و منگ بودن-حواس پرت بودن

دست به سر و روی کسی کشیدن-کسی را نوازش کردن-کسی را اندکی آرایش کردن

 

زیر اخیه گذاشتن-کسی را به کاری که سودش به دیگری می رسد گماشتن-زیر فشار گذاشتن

به تور کسی خوردن-سر راه کسی ظاهر شدن-گیر کسی آمدن

از سر کسی افتادن-عادتی را ترک کردن

آش پختن برای کسی-کسی را برای آزار کسی برانگیختن-برای کسی توطئه‌ای ترتیب دادن

 

افسارسرخود(خود‌رای، افسارگسیخته)

به کسی نگفتن که بالای چشمت ابروست-به کسی که ساده ترین مطلب را نمی پذیرد یا تحمل نمی کند و زود رنج یا زود خشم است نمی توان چیزی گفت

آیۀ یاس خواندن(هرچیزی را پیش از بررسی محکوم به شکست کردن)

پا به پا کردن-مردد بودن-درنگ کردن

بند شدن در جایی-قرار یافتن-ساکن شدن-آرام گرفتن

جا ماندن-فراموش شدن

 

چغندر پخته-لبو

زیر سازی-ساختن قسمت زیرین جاده
پَرِ گوش و-پره لاله ی گوش

چند پیرهن بیش تر از کسی پاره کردن-بیش تر از کسی تجربه داشتن

 

تو به تو-گوناگون-لا به لا

راه راه-دارای خطوط موازی
زیر سبیلی در کردن-زیر سبیل در کردن

ذلیل شده-خوار و زبون-دشنام و نفرینی که زنان به کودکان بسیار شیطان خود می دهند

داداش-برادر-لفظی برای ابراز صمیمیت

برج زهر مار-بسیار خشمگین-بسیار اندوهناک

پشت پا-فنی از کشتی برای انداختن حریف

بدک-نه چندان بد

پات-بی آبرو-بی تربیت

دو دستگی-اختلاف عقیده-عدم اتفاق

از کاسه درآمده-بیرون‌زده-ورقلمبیده

ژاندارم-مامور انتظامی عضو ژاندارمری

خرید خدمت-فروختن خدمت کارمند به اداره-پرداخت پول برای نرفتن به خدمت سربازی

دل تو ریختن-مضطرب و وحشت زده شدن بر اثر شنیدن خبر ناگوار

به تنگ آوردن-به ستوه آوردن-خسته کردن

جهیز-اسباب خانه و زندگی که عروس به خانه ی شوهر می برد

زبان چرب و نرم داشتن-گفتار خوشایند و فریبنده داشتن

 

 

خرده قرض-بدهی اندک

رمباندن-خراب کردن

دار و دیزی-لوازم اندک و ناچیز و ارزان خانه

خدا وکیلی-صادقانه-راست و درست

استغفرالله(خدا نکند، خدای نکرده، هرگز)

زیر گوشی در کردن-زیر سبیل در کردن

از کسی خوردن-توانایی مقابله با کسی را نداشتن

دخالت کردن-در آمدن در کاری

راست روده شدن-اسهال گرفتن

از دماغ کسی در آمدن-شادی و نشاطی را با اندوه و رنج تاوان دادن
رنگ و وارنگ-رنگارنگ-به رنگ های گوناگون-از همه نوع

چاق کردن غلیان-آماده کردن غلیان برای کشیدن

زنکه-لفظی توهین و تحقیرآمیز به زن

 

بوی شیر از دهان کسی آمدن-نادان و بی تجربه بودن-رشد جسمی و عقلی نداشتن-کودک و خام بودن
جان به لب رسانیدن-صبر و طاقت کسی را تمام کردن

دق دل-دلخوری-کینه-دشمنی

جناغ-استخوان جلو سینه ی مرغ

جفتک چارکش زدن-کنایه از جفتک زدن

خراب کردن-زرد کردن-آلودن لباس-نظم کار چیزی را به هم زدن
خرکچی-چارپادار

چشم چپ به کسی انداختن-دشمنی کردن با کسی

چوب دو سر نجس-نگا. چوب دو سر طلا

 
رنگ و وارنگ-رنگارنگ-به رنگ های گوناگون-از همه نوع

خیابان گردی-بی کاری-ولگردی

خطایی-نوعیز آجر

 

دزد بازار-پر هرج و مرج-جایی که در آن دزدی زیاد می شود-جای بی قانون

آفتاب به آفتاب(هر روز)

آدم بی‌خود-بی‌شخصیت و بی‌معنی

آل-موجودات افسانه‌ای مانند جن و غول

دل کسی آب شدن-به اوج تمنا رسیدن-بسیار مشتاق شدن-بی تاب شدن

 

خبط کردن-اشتباه کردن-به خطا افتادن

بد شگون-شوم-بد اختر-بد یمن

چُس بی طهارت-آدم حقیری که پایش را از گلیمش بیرون می گذارد

تو سی خودت، من سی خودم-از تو به خیر و از ما به سلامت

حسرت به دل-آن که دیری است آرزوی چیزی را دارد

دماغ-حال و حوصله-رغبت-علاقه-کبر و خودپسندی-مُف-خلط بینی
چم کسی را گرفتن-دل کسی را به دست آوردن

از زور پسی به گربه آقا عمو گفتن(با دشمنی که دفع آن نمی‌توان، مدارا کردن)

اقل‌کم-دست‌کم-لااقل
دبش-گس-دارای مزه ی ترش و گزنده

چارلا-چهار لا-چهار تو

خیابان گردی-بی کاری-ولگردی

چوب خوردن-تنبیه شدن

بغ کردن-چهره درهم کشیدن-ترشرو شدن

پاخان-پشت هم اندازی-سفسطه کردن
خدا داده به فلانی-بختش یار بوده

باز و ولنگ-گل و گشاد-بی نظم و ترتیب

از شیر گرفتن(به دوره‌ی نوزادی پایان دادن)

جغجغه-بازیچه ای برای کودکان که چون آن را به حرکت در آورند صدا می کند

بد لعاب-بد گوشت-بد خلق

دل آب شدن برای چیزی-بسیار مشتاق چیزی شدن

بی فک و فامیل-بی کس و کار

چِککی-فوری-به سرعت

 
خاک آلود-آلوده به گرد و غبار و خاک

آل آروادی(زن سخت بی‌حیا و بد‌رفتار)

پس رفتن-عقب رفتن

پرونده سازی-گردآوری سندهای دروغین برای متهم کردن کسی

چهار عمل اصلی-جمع و تفریق و ضرب و تقسیم

دَم نقد-آماده-حاضر

آبِ سیاه-نیمه کوری

حق شناس-سپاس گزار

تحت اللفظی-کلمه به کلمه

اشرفِ خر(حریصی که زیان کند، نه خود خورد و نه به دیگران خوراند)

چراغانی-روشن کردن چراغ در جشن

اسپند روی آتش بودن-سخت نگران و دلواپس بودن-آرام و قرار نداشتن

بازاریاب-کسی که کارش پیداکردن مشتری برای کالای خاصی است

چُسک-دمپایی-کفش سبک و راحت

خوش حرکت-خوش رفتار-طناز

اهل بیت(اهل خانه، خانواده)

خون گرم-خوش برخورد-با عاطفه-پر مهر

رنگ دادن و رنگ گرفتن-رنگ به رنگ شدن

اُزبَک-بی‌ریخت-ژولیده-ازخودراضی

تپیدن-به زور و با پر رویی وارد جایی شدن

تند-بسیار تلخ و تیز-سخت و شدید-پر رنگ

خاله قزی-دختر خاله-خویشان و بستگان

زیر بغل کسی هندوانه گذاشتن-کسی را به قصد دریافت چیزی بیش از اندازه ستودن

زن طلاق-مردی که به اندک بهانه ای زنش را طلاق می دهد

خرج شدن-مصرف شدن-به کار رفتن

حساب باز کردن-افتتاح حساب بانکی

چرب و چیلی-پر چربی-پر روغن

جِر زدن-دبه درآوردن-گردن نگرفتن-تقلب کردن در بازی

چشم زخم زدن-چشم زدن-آسیب رساندن

چاچول باز-حقه باز-شیاد

 

دو دستی تقدیم کردن-با رضایت خاطر و احترام دادن

ریش کسی را در دست داشتن-از کسی نقطه ی ضعف در دست داشتن-از کسی گروی در دست داشتن

خوش برش-جامه ای که اندازه و برازنده ی قامت دوخته شده است

درگیری-گرفتاری-نزاع-جنگ

راست شدن مو بر تن-سخت ترسیدن-وحشت کردن

چاک کردن-نگا. چاک دادن

زاچی-روزهای استراحت پس از زایمان

بُرد-قدرت پرتاب-پیروزی بر حریف

به خنس و پنس افتادن-به وضع بد مالی دچار شدن

 

دست و پا پنبه ای-دست و پا چلفتی-بی عرضه-بی دست و پا

با کاره-کسی که هر کاری از او ساخته است

 

دادستانی-دادخواهی-کار دادستان
حرف زدن-پشت سر کسی بدگویی کردن-وراجی کردن

باریک شدن-دقت کردن-در بحر چیزی رفتن
 

چتوَل-یک چهارم

زیر سر گذاشتن-زیر سر داشتن

ار زبان کسی-از قول کسی

 

دسته اش را در کردن-تصفیه حساب کردن-جبران کردن کاری

جیب خالی پز عالی-کسی که در عین تهی دستی افاده دارد و خودش را با ظاهرسازی بگیرد
پاشویه کردن-شستن پای بیمار با آب گرم نمکدار برای پایین آورد تب

 

 

دسته کوک-ساعتی که از محل دسته کوک می شده است
تخته پوست انداختن-زمانی دراز نزد کسی ماندن-کنگر خوردن و لنگر انداختن

بازیگر-هنرپیشه ی سینما و تئاتر

دست نشانده-زیر دست-مطیع-فرمان بردار

 

دست کسی را توی پوست گردو گذاشتن-کسی را گرفتار مشکل و سختی کردن
این دو کله‌دار(خورشید و ماه)

 

 

 

زیر کردن-کسی را زیر وسیله ی نقلیه گذاشتن که موجب آسیب یا مرگ او شود

روی غلتک افتادن-جریان دلخواه و طبیعی را به دست آوردن-دور برداشتن و سرعت گرفتن

ریز بافت-پارچه یا فرش طریف
از جیب خوردن-در آمد نداشتن-از بس‌انداز خرج کردن

زیر پِل کسی را زدن-کسی را راندن و دور کردن

از سفیدی ماست تا سیاهی زغال-همه و همه چیز

از شوخی گذشته-حالا برسیم به مطالب جدی

رجز خوانی-لاف زنی-دعوی

 

داغ باطل زدن-از کار انداختن-از رونق و رواج انداختن

زیگزاک رفتن-به چپ و راست پیچیدن-مستقیم نرفتن

از کسی کشیدن-از کسی رنج کشیدن

چشم زهره رفتن-با خشم نگاه کردن

پیاده شو با هم بریم-این قدر تند نرو

چاره-درمان

چریدن-راه افتادن کار و کاسبی

پا جوش-شاخ های فرعی متصل به ریشه ی درخت

اتر خان رشتی-آدم پرافاده

 

دیم کار-کشاورزی که کشت خود را دیم زراعت می کند

رشته ی کلام به دست گرفتن-آغاز به سخن کردن-سخن را دنبال کردن

آب از سر گذشتن-کار از چاره و تدبیر گذشتن

جان به لب رسانیدن-صبر و طاقت کسی را تمام کردن

از سرما چاقو دسته کردن-به پهلو دراز کشیدن و زانوها را روی شکم جمع کردن و دست‌ها را میان پاها فرو بردن

راه باز است و جاده دراز-اگر می توانی به قصد خود عمل کن

از چشم کسی برق پریدن(شدت ضربه‌ای را که به کسی وارد شده است نشان می‌دهد)

چهار عمل اصلی-جمع و تفریق و ضرب و تقسیم

جیغ زدن-فریاد کشیدن-داد زدن

آفتابه برداشتن(دست به آب رساندن، پابرهنه وسط حرف کسی دویدن)
آب و خاک-میهن-دیار
از بی‌کاری مگس پراندن-بی‌کار و بدون سرگرمی ماندن
بی ریخت-زشت-بد ترکیب

دیگ بار گذاشتن-گذاشتن دیگ غذا بر اجاق

 

آل-موجودات افسانه‌ای مانند جن و غول

چلغوز-فضله ی مرغ و کبوتر-آدم کوتاه قد و بی عرضه
زرد کردن-بسیار ترسیدن-از ترس وادادن-کاری را خراب کردن

 
چسی آمدن-به دروغ یا احمقانه به خود بالیدن-قمپز در کردن
تک خال-به ترین در میان هم ردیف های خود

اشتر گربه(چیزهای نامتناسب با هم)

زدن به هر دری-برای رسیدن به مقصود به هر جا و هر کسی متوسل شدن

جرواجر کردن-پاره پاره کردن

خُردمُرد شدن-ریزه ریزه شدن

دَم کرده-پر رطوبت-باد کرده
ریش گذاشتن-نتراشیدن ریش-ریش بلند کردن
جامه شور-رختشوی

به دل چسبیدن-مطبوع و گوارا بودن

دنده کشیدن-دنده ی اتوموبیل را پیاپی عوض کردن

آکَل(آقای کربلایی)

حرف از دهن کسی قاپیدن-سخن کسی را به نام خود قلمداد کردن

رو شور-سفیداب

با اشتها-متمایل به غذا
پز عالی جیب خالی-کسی که در عین تهیدستی افاده داشته باشد و خودش را بگیرد

جیک جیک کردن-غرغر کردن-جویده جویده حرف زدن

 
حمالی-کار مفت و مجانی-کار پر زحمت

دور دست-جایی دور

به آب چسیدن-از بین رفتن-نابود شدن-نتیجه نگرفتن

حرام کردن-تلف کردن-از میان بردن نتیجه و فایده

رنگ گذاشتن و رنگ برداشتن-رنگ به رنگ شدن

 

خر با تشدید-بسیار احمق-الاغ تمام عیار

آب دندان خوردن(حسرت خوردن)

بی همه کس-بی پدر و مادر

خرکار-پرکار

چاتمه زدن-چند تفنگ را به شکل چاتمه در جایی گذاشتن

چَکه-شوخ و بذله گو

با پنبه سر بریدن-با نرمی و تدبیر آزار و آسیب رساندن

از آب درآمدن(نتیجه دادن، تربیت شدن، روشن شدن حقیقت)

خشت به قالب زدن-نگا. خشت انداختن

رو به رو شدن-برخورد کردن-ملاقات کردن-مواجهه شدن

اُزگل(بی‌سروپا، کم شعور و بی‌شخصیت)

پیش خر کردن-پیش از موعد خریدن

 

پایین دست-طرف پایین

چوب به آستین کسی کردن-به سختی تنبیه کردن-به سزای عمل رساندن

دُنگی-دانگی

پاتختی-چارپایه ی کوچک کنار تختخواب-روز بعد از عروسی

دوا خور کردن-عرق خور کردن-مسموم کردن

خاک عالم-تکیه کلامی برای اظهار تعجب و شرمندگی و ناراحتی

آفتاب روی پشت بام جمع کردن(کاملا تنگدست بودن)

آغا‌پنبه-زن بسیار سفیدرو-عروسک پنبه‌ای

 

دهل کسی را زدن-کسی را از کار برکنار کردن

بالا انداختن-نوشیدن مشروبات الکلی

دقه-دقیقه

پی نوشت-مطلبی که پس از پایان نوشته به آن افزوده می شود
آبستن فرزندکش(دنیا، روزگار)

بردن از رو- از رو بردن

حکم حکم نادر و مرگ مفاجا-حکم صد در صد لازم الاجرا

تگری-بسیار خنگ-یخچالی

چل و چو-خبر دروغ-شایعه

 

بازداشت-توقیف موقت-موقتا زندانی کردن

زیر نافی-هدیه ای که برای بریدن ناف نوزاد به قابله می دهند

خرپا کوب-کسی که کارش ساختن خرپا است

آخِی(صوتی برای تاثر یا شادی)

جِز-صدای تماس آب با آتش-صدای تف دادن چیزی در روغن

زبان درازی کردن-با گستاخی و بی ادبی خارج از حد خود سخن گفتن

 

پَرپَر زدن-به سختی جان کندن-بی تابی بسیار کردن

خدا را بنده نبودن-بی نهایت عصبانی بودن-کفران کردن

دَرَنگ-صدای شکستن چیزی یا زدن سیلی

 

با ریسمان کسی به چاه رفتن-با اعتماد به کسی به کاری دست زدن

انگشت بلند کردن(اجازه‌ی سخن خواستن)

زو کشیدن-اصطلاحی از بازی الک دولک که بازنده باید بدون تازه کردن نفس یدود

تازه نفس-دارای نیروی مصرف نشده

آخر‌دست (سر)(بالاخره، سرانجام)

زهره و زنبل کسی را ترکاندن-سخت ترساندن

جا آمدن حواس-به هوش آمدن

برای هفت پشت کسی کافی بودن-از تحمل کسی خارج بودن-بسیار زیاد بودن

د ِهه !-کلمه ای برای پرسش به معنی چرا چنین می کنی؟ چرا چنین می گویی؟ یا برای بیان اعتراض به کاری

حق دادن-تایید کردن

رفتن به کسی-شبیه بودن به کسی

آیینه‌ی اسکندری-آفتاب
چشم روی هم گذاشتن-نادیده گرفتن-گذشت کردن

 

چوب پنبه-چوبی سبک برای بستن سر بطری
ریش چیزی درآمدن-کهنه و منسوخ شدن

تیکه-چیز جالب-نصیب و قسمت-زن زیبا و خوشگل
چادر درانی-جلوگیری از رفتن زن مهمان

پس کله ی کسی زدن-کسی را به کاری واداشتن

تیپا-ضربه ای با نوک پا-اردنگی

رد پا-جای پا-اثر
خودرنگ-دارای رنگ طبیعی