بهترین مجموعه فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری مردم ایران قسمت 117

حساب کتاب-رسیدن به محاسبات-نظم و قانون

از آب روغن گرفتن-از هر اتفاقی بهره برداشتن

حاشیه دار-کناره دار

روبوسی-به مناسبتی روی یکدیگر را بوسیدن
پینکی رفتن-چرت زدن
 

 

حاتم بخشی-گشاده دستی-سخاوتمندی

خاله رورو-زنی که به علت چاقی یا آبستنی به زحمت راه می رود

تکان خوردن-ناگهان ترسیدن-جاخوردن-از جا حرکت کردن

باد گرفتن-مغرور شدن

از خدا خواستن-در برابر پیشنهاد یا کاری قرار گرفتن که خود شخص در آرزویش بوده است

چرکوندی-لکه دار کثیف

جا آمدن حواس-به هوش آمدن

چهار عمل اصلی-جمع و تفریق و ضرب و تقسیم

بی کلاه ماندن سر-بی نصیب ماندن-چیزی بدست نیاوردن
بند تنبانی-سست و رکیک-مزخرف و بی ارزش

زن طلاق-مردی که به اندک بهانه ای زنش را طلاق می دهد

خاک به سری-همبستری زن با شوهر

زیش ریش-تار تار-از هم جدا شده

زلف گذاشتن-موی خود را بلند کردن
چین خوردن-چروک شدن

دماغ سوخته شدن-بور شدن-خجالت زده شدن-ناکام شدن

جفت کردن صدا با ساز-هماهنگ کردن صدای ساز توسط کوک

خبرنگار-آن که برای روزنامه-مجله-یا رادیو و تلویزیون کسب خبر می کند

زانو زدن-برای تعظیم زانو بر زمین زدن

ریپال کسی را در آوردن-پدر کسی را در آوردن

جیغ جیغو-اهل داد و فریاد-پر سر و صدا

آفتابه‌دزد-دزدی که به ربودن چیزهای بی‌ارزش بسنده می‌کند

 

ترک هوا شکستن-کاهش یافتن شدت سرما

پشم کسی ریختن-از قدرت و مقام افتادن

خوب کردن-درمان کردن-شفا دادن

اقل‌کم(دست‌کم، لااقل)

جُل-پوششی که روی اسب و خر می اندازند-لباس کهنه-میوه های بته ی مرده

آخر و عاقبت(نتیجه‌ی خوب)
به رگ غیرت کسی بر خوردن-سخن یا عملی بر کسی ناگوار آمدن
اَکه ننه-آدم آب‌زیرکاه

خنگ خدا-نادان و کودن

جبهه-میدان جنگ
بشور و بپوش-جامه ای که پس از شسته شدن نیازمند اتو شدن نیست

از خرس مویی کندن-از مردم خسیس چیزی درآوردن-هرچند ناچیز باشد

حمله گرفتن-غش کردن

دعوا مرافعه-جنگ و جدال بر سر چیزی

اهل بیت-اهل خانه-خانواده

اهل بیت-اهل خانه-خانواده

ابرو تنگ کردن-ناز و غمزه نمودن-افاده و بی‌اعتنایی کردن

آفتابگیر(جایی که آفتاب بر آن بتابد، سایبان، چتر آفتابی)

درمانگاه-جای درمان بیمار

 

آسمان گرفتن-فراگرفته شدن آسمان با ابر یا مه

جا ماندن-فراموش شدن

پنبه ی کسی را زدن-کسی را افشا و بی اعتبار کردن

ریشه کردن-قوام یافتن-جایگیر شدن-مستحکم شدن وضع

اختر- گذری-دیدار کوتاه-سرپایی
دَنگ-صدای به هم خوردن دو چیز

از چشم کسی دیدن(کسی را مسئول چیزی دانستن)

چل و چو انداختن-منتشر کردن شایعه

روزه ی کله گنجشکی-روزه ای که بچه ها تا نیمه های روز می گیرند
خوش ذوق-خوش سلیقه-خوش مشرب

پاسور زدن-پاسور بازی کردن

خدمت کردن-دوره ی سربازی را طی کردن

جارچی-کسی که حرف در دهانش بند نمی شود-دهن لق

بَهمان-فلان

حق دادن-تایید کردن

ارباب حجت-اهل منطق

آفتابه خرج لحیم(بیشتر بودن هزینه‌ی تعمیر چیزی از بهای نو آن)

 

 

زوراب زدن-برای استفراغ زور زدن ولی چیزی بالا نیاوردن

 
چراغ خواب-چراغ کم نوری در اتاق خواب
آفتابه خرج لولهنگ کردن-چیز با ارزشی را در بهای چیز بی‌ارزش دادن

چشم روشنی-چیزی که برای خوشامدگویی برای کسی می برند

تردستی-مهارت-شعبده بازی

راه خود را کشیدن و رفتن-بی هیچ مقاومت و اعتراضی جایی را ترک کردن

تا خوردن-کج شدن-خم شدن-انحنا برداشتن

این خاکدان-دنیا

به دهان ها افتادن-فاش شدن-بر سر زبان ها افتادن

دفتر کل-دفتری که در آن انواع کلیه معاملات و خلاصه ی هر کدام را در آن وارد می کنند

دو پا-انسان

دیمی حرف زدن-سخن گفتن بدون اندیشیدن-حرف بی هوده و مفت زدن

دوبلور-دوبله کننده

 

چاشنی-آن چه که برای به تر کردن مزه ی غذا در آن می ریزند-آن چه که برای منفجر شدن در چیزی کار می گذارند

خط کشیدن دور چیزی-چیزی را کنار نهادن-دست کشیدن از چیزی
چرت کسی را پاره کردن-ناگهان کسی را از خواب بیدار کردن

بِدو بِدو-با شتاب-سریع

پادرمیانی کردن-میانجی گری کردن

خر کسی از کرگی دم نداشتن-از حق خود گذشتن-از حرف خود برگشتن

چاشت-صبحانه-ناشتایی

پاشنه ی خانه ی کسی را در آوردن-کسی را با خواستن چیزی به ستوه آوردن

خرکی-سخت بی ادبانه-خارج از ظرافت

تظاهر نمودن-وانمود کردنف ظاهر سازی کردن

چغاله بادامی-چغاله بادام فروش

بالای چیزی پول دادن-برای چیزی پول خرج کردن

جان جانی-صمیمی-یکدل

تریاکی-معتاد به تریاک

 
ارواح بابات(به هنگام سرزنش برای ناکام شدن در کاری گفته می‌شود)

 

بند و بست-ساخت و پاخت-توطئه

جلف-سبک-کسی که حرکات سبک دارد

چشم زهره گرفتن-ترسانیدن

 

بر گرده ی کسی سوار شدن-کسی را زیر فرمان خود آوردن

اختر در پیراهن کردن(بی قرار کردن)

آپارتی-زن بی‌حیا و بدزبان-سلیطه-پاچه‌ورمالیده

زیر کاسه نیم کاسه داشتن-مکر و حیله ای در کار داشتن

بتمرگیدن-نشستن به فرمان تحقیرآمیز

خوش ریخت-دارای هیکل برازنده

بچه ننه-بچه ی لوس و نازک نارنجی

تنگ غروب-نزدیک غروب-آفتاب زردی

 

زیش ریش-تار تار-از هم جدا شده

آب رفتن زیر پوست کسی-پس از لاغری کمی فربه شدن

چرب و چیلی-پر چربی-پر روغن

پس افتاده-بچه ی کسی

خدا به سر شاهده-خدا بالای سر شاهد است
زاهرو-دالان-سرسرا

پُخت-هر نوبت از پختن

 

حق کسی را دادن-آن چه سزای کسی است به او دادن

پاره شدن بند دل-بسیار ترسیدن

اهل کوفه-سست پیمان-بی‌وفا و غیرقابل اعتماد

چوب تو ماتحت کسی کردن-نگا. چوب به آستین کسی کردن
پلاسیده-پژمرده-چروکیده

تِلِک و پِلِک-رخت و وسائل ناچیز خانه

خاله در هم-همیشه نگران-همیشه اخم کرده

ارزانی-بخشیدن-دادن

آینه‌ی زانو(برآمدگی زانو)

دندان گِرد-طمع کار-آزمند-گران فروش
زدن به آن راه-خود را به ناآگاهی زدن

اَکه ننه(آدم آب‌زیرکاه)

پی آتش آمدن-زیاد نماندن-زود برگشتن

آستین‌سرخود(هر چیزی که وسیله‌ی کاربردش همراهش است)

چادر سر کردن-چادر پوشیدن

خوار و حقیر-بی اعتبار-بی ارزش-ناچیز

زنگ دندان ماندن-زمان درازی گرسنه ماندن

 

بلبل زبانی کردن-شیرین زبانی کردن-حاضر جوابی کردن-پرحرفی کردن

دروغ درآمدن-معلوم شدن که دروغ است
توپ و تشر آمدن-تهدید کردن-با فریاد کسی را خطاب کردن

خوش سلیقه-خوش ذوق-نیکو طبع
پابوسی-زیارت

پَتَه-کاغذ مقوایی-مهره ی فلزی به جای پول-ژتون

روغنی-آلوده به روغن

آینه‌ی بخت(آینه‌ای که داماد همراه شمعدان برای عروس می‌فرستد)

جیز-اسم صوت در زبان کودکان به معنی سوختن
با کرم الکاتبین بودن حساب کسی-گرفتار وضعی شدن که فقط خدا می تواند آدم را نجات بدهد

با کسی ندار شدن-با کسی خودمانی
بنا را بر چیزی گذاشتن-قرار را بر چیزی گذاشتن-چیزی را ماخذ گذاشتن

دست ِ بالا گرفتن-حدکثر را فرض کردن

دوش فنگ-نهادن قنداق تفنگ در کف دست و لوله ی آن بر دوش

دزد بازار-پر هرج و مرج-جایی که در آن دزدی زیاد می شود-جای بی قانون

 

آفتاب چریدن-بی‌کار بودن-چیزی برای خوردن نداشتن

دادار دودور-عِرض و ناموس زن-آلت تناسلی مرد-هارت و پورت

دلخوری-گله-شکایت-اوقات تلخی
تا برداشتن-تا شدن-خم شدن

چزاندن-ضعیفی را آزار دادن

خیر مقدم-خوش آمد

خلق الله-مردم

الف کوفی-چیز کج-آلت تناسلی

ای داد بیداد(کلامی است که به‌هنگام حسرت و افسوس می‌گویند)

دو آمدن-دور برداشتن-شاخ و شانه کشیدن-قیافه گرفتن

در هم بودن-پریشان بودن-پکر بودن-نگران بودن
رای اعتماد-رایی که نمایندگان مجلس در تایید به دولتی بدهند
چای خانه-محلی که وسایل چای را در آن جا می گذارند-قهوه خانه

ازرق شامی-اخمو-ترشرو

به هدر رفتن-تلف شدن-تباه شدن- از دست رفتن

آلاخون (و) والاخون(دربه‌در، سرگردان، آواره)

خدا روز بد نده-چشم بد دور-روز بد نبینید

پیداش شدن- آفتابی شدن-ظاهر شدن

روغن زرد-روغن حیوانی

خفه خون-خفقان

رنگ شدن-گول خوردن

استخوان در گلو داشتن-رنج و سختی کشیدن

بادکنک-کیسه ی نازک لاستیکی که آن را باد کنند و برای بازی به کودکان می دهند

پا زدن-حق را پایمال کردن-زیان رساندن

 

از آب درآوردن-عمل آوردن-انجام دادن

دوره انداختن-مهمانی ادواری میان عده ای برقرار کردن-کسی را به این سو و آن سو فرستادن

تو ذوق کسی خوردن-از سخن یا رفتاری دمغ شدن

چروک انداختن-چین انداختن

آسمان سوراخ شدن(رویداد بزرگ پیش آمدن)

دَنگال-جادار-بسیار فراخ

رشوه خواری-دریافت دستمزد برای انجام کاری ناروا و غیرقانونی

بی هوا-ناگهان-غفلتا-نا غافل-یک مرتبه

آخر و عاقبت-نتیجه‌ی خوب

به یک چوب راندن-همه را به یک چشم نگاه کردن

از ریش کسی دست برداشتن-کسی را به حال خود گذاشتن

آب و رنگ-طراوت و شادابی
چرب زبان-خوش سخن-چاپلوس
جنس کسی خرده شیشه برداشتن-آب زیر کاه بودن-حقه باز بودن
چرخیدن در روی یک پاشنه-تغییر نکردن وضعیت-گذشتن وضع به منوال سابق
روغن زرد-روغن حیوانی

درگیری-گرفتاری-نزاع-جنگ

راه دادن-باز کردن راه عبور-کنار رفتن از سر راه-اجازه ی ورود دادن-رضایت دادن به عمل جنسی

تمرگیدن-با تحقیر و خشونت نشستن
خش افتادن-خراش افتادن

رو به راه شدن-آماده و مهیا شدن

خواهر خوانده-دوست صمیمی

جیز-اسم صوت در زبان کودکان به معنی سوختن

این و آن را دیدن-برای انجام کاری از همه کمک گرفتن

اول دشت((نزد کسبه) نخستین فروش بامداد)
دله دزد-آفتابه دزد-دزدی که به چیزهای کم ارزش قانع است

پنج زاری-سکه ی پنج ریالی-پنج هزاری

آب و خاک-میهن-دیار

چو انداختن-شایعه پراکندن

دور ریختن-دور انداختن-بیرون ریختن

از زیر کار در رفتن(تن زدن و نپذیرفتن کاری، کار را جدی نگرفتن)

چشمه چشمه-سوراخ سوراخ-مشبک

دل گُنده-سهل انگار

داغ دیدن-شاهد مرگ عزیزی شدن

خدا برکت-خدا بیش ترش کند

دلخور بودن-گله مند بودن-ناراضی بودن

چپ اندر قیچی-نامنظم و نامرتب-بی نظم و قاعده
جوکی-مرتاض هندی-آدم لاغر و مردنی-آدم معتاد و مریض
اُرد-درخواست-سفارش-دستور
روز پنجاه هزار سال-روز قیامت

زیر و بالای کسی را جنباندن-زیر و بالا گفتن

راستی راستی-حقیقتن-واقعن

چرت کسی را پاره کردن-ناگهان کسی را از خواب بیدار کردن

جای مهر گذاشتن-چیزی را به عمد در جایی گذاشتن تا به آن بهانه دوباره به آن جا آمدن

ادب کردن(با تنبیه آموختن، آدم کردن)

 

حاجی من شریک-کسی که خود را داخل کاری می کند و مدعی شراکت می شود

پِرک-بوی ترشیدگی-بوی ماندگی

ژاندارم-مامور انتظامی عضو ژاندارمری

دنده کشیدن-دنده ی اتوموبیل را پیاپی عوض کردن

درآمد-عایدی

آواز دادن-خواستن

خوش تراش-خوش اندام-خوش قد و بالا

جبهه-میدان جنگ
خشتک-وسط درز دو پا در شلوار

خایه ی چپ کسی بودن-به تمسخر: نزد کسی اعتبار و احترام داشتن

 

چیز خور کردن-خوراندن سم یا موادی که رمالان و دعانویسان تجویز می کردند

دوری و دوستی-دوری برای دوام و پایداری دوستی لازم است

خراب شدن بر سر کسی-نزد کسی بار و بندیل گشادن و ماندن

آتشِ بسته(طلا)

چنگلوک-مچاله شده-درهم و برهم-بی قواره

چانه لغ-نگا. چانه شل

دو پول-مبلغ بسیار ناچیز و اندک

 

از چیزی گلی چیدن(از چیزی بهره بردن)
آخرین تیر ترکش(آخرین تدبیر)

زیر پای کسی را جارو کردن-سبب اخراج کسی از کاری یا جایی شدن

از زیر بته عمل آمدن(خانواده و اصل و نسبی نداشتن)
آسمان را سِیر کردن(سخت خوشنود بودن، لذت بسیار بردن)

پیش چشم داشتن-در برابر چشم قرار دادن

حرف از دهن کسی قاپیدن-سخن کسی را به نام خود قلمداد کردن

تو خشت افتادن-به دنیا آمدن

 
اره دادن و تیشه گرفتن(جنگ و دعوا داشتن)

رک گویی-صاف و پوست کنده حرف زدن
الف به خاک کشیدن-خجالت کشیدن

استخوان لای زخم گذاشتن(بلاتکلیف گذاشتن، کاری را کش دادن)

 

پس گوش انداختن-مسامحه کردن-به تاخیر انداختن

خوردن کسی با نگاه-نگا. با نگاه کسی را خوردن
دست و پای خود را جمع کردن-ترسیدن و مواظب گفتار و کردار خود شدن
ریگ تو کفش داشتن-خرده شیشه داشتن-رو راست نبودن-با شیله پیله بودن

چلو صاف کن-آبکش
برادر زاده-فرزند برادر

دلخور کردن-مایه ی گله مندی و نارضایتی کسی را فراهم کردن

آی زکی-در مقام ریشخند و تحقیر گفته می‌شود

تخم پس انداختن-بچه ساختن-بچه به دنیا آوردن

خشتک-وسط درز دو پا در شلوار

خون راه انداختن-نگا. خون به پا کردن

پیش و پس کار را نگاه کردن-جوانب کار را سنجیدن

اقل‌کم-دست‌کم-لااقل

چوق-چوب-تومان

چنگک-قلاب آهنی نوک تیز

 

روغنی-آلوده به روغن

زیپو-بی رنگ و رو-بی رمق-رقیق و بی مزه
زیپ دهن را کشیدن-حرف نزدن-دهان را بستن

ترشیده-غذایی که فاسد و ترش شده است-دختر خانه مانده و شوهر نکرده

 

 

 

ابوطیاره(اتوموبیل کهنه و فرسوده)

خداپسندانه-مورد پسند خدا

در آمدن گند کاری-برملا شدن افتضاح پنهان شده

افسار پاره کردن(سرپیچی کردن، یاغی شدن)

بزن بزن-زد و خورد شدید-کتک کاری

جگر پاره-فرزند-جگر گوشه

حلوا جوزی-آدم ساده دل و سر به راه-پر حوصله و مطیع

خر پشته-پشته ی بزرگ سقف شکم داری که روی ایوان و راه پله می سازند

پول بالای چیزی دادن-پول دادن و چیزی را خریدن

خاک بر سر-توسری خورده-داغ دیده-بدبخت

اوضاع احوال(وضع و حال)

بیرون رفتن-به توالت رفتن

 

زیر لفظی-هدیه ای که پس از بله گفتن به عروس می دهند
ابزارفروشی-فروشگاه وسایل خاص و ابزار یدکی

از ریش برداشتن، روی سبیل گذاشتن(کار غیرمنطقی و بی‌نتیجه کردن)

تخم چشم-مردمک چشم

توپ بستن به مال-حیف و میل کردن مال-ولخرجی کردن

رخت و پَخت-لباس ها-پوشاک
آبجی خاک‌انداز-زن فضول و خبرچین

خوب کردن-درمان کردن-شفا دادن

پرت و پلا-تار و مار-پراکنده-بی معنی-مزخرف

حساب کار را داشتن-متوجه موضوع بودن-جوانب کار را در نظر داشتن

 
افتاده-فروتن-متواضع
رو دست کسی گذاشتن خرج-کسی را در خرج انداختن

خرفهم-فهماندن به ابله-شیر فهم

تک پران-زن نانجیب

آخر‌دست (سر)(بالاخره، سرانجام)

دله دزد-آفتابه دزد-دزدی که به چیزهای کم ارزش قانع است

ترشیده-غذایی که فاسد و ترش شده است-دختر خانه مانده و شوهر نکرده

دست کسی را توی پوست گردو گذاشتن-کسی را گرفتار مشکل و سختی کردن

از ته دل(از سر صدق و صفا)
حساب باز کردن-افتتاح حساب بانکی

پساب-آبی که پیش از این در آن چیزی خیسانده یا جوشانده باشند

آب در جگر داشتن(توانایی مالی داشتن)

 

پرواربندی-پرورش گاو گوسفند برای سر بریدن

پدر مرده-یتیم-خطابی به هنگام خشم مانند پدر آمرزیده یا ننه مرده

 

 

از کرگی دم نداشتن خر(نهایت پشیمانی و انصراف از ادامه‌ی کاری)
زبان باز کردن-توانایی گفتار پیدا کردن
از بر بودن(مطلبی را در حافظه داشتن)
رضا قورتکی-بی حساب و کتاب-بی اساس
توی دل کسی خالی شدن-ترسیدن-ناامید شدن

الواتی کردن(عیاشی و هرزگی کردن)

بند انگشت-فاصله ی نوک انگشت تا نخستین خط آن

از سرما چاقو دسته کردن(به پهلو دراز کشیدن و زانوها را روی شکم جمع کردن و دست‌ها را میان پاها فرو بردن)

چهار چوب-محدوده-قاب

پیر هافهافو-سخت پیر-پبری که دندان هایش ریخته است

تور انداختن کسی-گیر آوردن کسی علیرغم میل او

پس دادن درس-پاسخ دادن به پرسش های درسی

دماغ تیز داشتن-شامه تیز داشتن

چله ی تابستان-گرمای سخت

 

دل کسی را زدن-سیر شدن از چیزی-بی میل و رغبت شدن نسبت به چیزی یا کسی

 
چارخانه-شطرنجی

دوا گُلی-دوا قرمز-پرمنگنات

چاله خر کُشی-یکی از گودهای تهران که پناهگاه مردم فقیر و بی نوا بود
به دل آوردن-در خاطر نگاه داشتن-از یاد نیردن
فرض کنیم که
دست به روی کسی بلند کردن-کسی را کتک زدن
آب شیراز-شراب

تله کاشتن پیش پای کسی-به کسی کلک زدن-کسی را گیر انداختن
زار-کوتاه شده ی هزار برای ریال
پیش بردن-کاری را به انجام رسانیدن

راه پیدا کردن-جستن راه حل برای مشکل-به نحوی در جایی وارد شدن

دود از کله ی کسی برخاستن-سخت شگفت زده شدن-حیرت بسیار کردن

آشنایی دادن-خود را معرفی کردن

 

 

دست کسی را از پشت بستن-از کسی در کاری پیشی جستن

پیزی-مقعد-نیروی مقاومت و پشتکار

رودرواسی-رودربایستی

پرچانگی کردن-پر گویی کردن-وراجی کردن

اسم شب-کلمه‌ی رمز برای عبور به هنگام شب
خشتک دراندن-نگا. خشتک پاره کردن

 

چشم کسی را خون گرفتن-سخت خشمگین شدن
تشریک مساعی-با کسی همکاری کردن
خوشمزه-آدم اهل شوخی-بذله گو
باک کسی نبودن-اهمیتی ندادن-اعتنایی نداشتن
تاب-طنابی که از دو سو بر درخت یا دو ستون می بندند و در میان آن می نشینند

تپه ماهور-زمین ناهموار

خاکی-فروتن و متواضع

باغ وحش-جایی برای نگهداری انواع حیوانات غیر اهلی
چین و چوروک-چین و شکن

آبجی خاک‌انداز-زن فضول و خبرچین

 

 

زیرش زدن-زیر چیزی زدن

راستکی-واقعی

اجابت کردن معده-قضای حاجت