بهترین مجموعه فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری مردم ایران قسمت 17

سیار غم انگیز و. سوزناک بودن

ته جرعه-باقی مانده از نوشیدنی

در جای خود خشک شدن-مات و مبهوت ماندن

بچه ننه-بچه ی لوس و نازک نارنجی

دل دل زدن-نفس نفس زدن-تپیدن شدید قلب
تو دهنی-ضربه ای که به دهان کسی بزنند-سخنی درشت در پاسخ کسی

چاله چوله-جای پر از گودال-زمین ناهموار

آن روی کسی بالا آمدن-خشمگین شدن

تا کش به کشمش می خوره-هنوز چیزی نشده-سر کوچک ترین بهانه

چوب پیش کسی گذاشتن-منع کردن کسی از کاری-بازداشتن کسی از انجام کاری

خودفروش-فاحشه-خائن

اُق گرفتن(حالت تهوع پیدا کردن)

چک و چانه زدن-چانه زدن-وراجی کردن-مذاکره ی فراوان کردن
به کسی نگفتن که بالای چشمت ابروست-به کسی که ساده ترین مطلب را نمی پذیرد یا تحمل نمی کند و زود رنج یا زود خشم است نمی توان چیزی گفت

 

بیا و ببین-تماشایی-بسیار جالب-قابل توجه

اسپند روی آتش بودن(سخت نگران و دلواپس بودن، آرام و قرار نداشتن)

دست به فرار کسی خوب بودن-در گریختن استاد بودن

بشقاب پرنده-سفینه ی بشقاب مانند که از کهکشان آمده است . چیز پرنده ی ناشناس

به سر کشیدن-یکباره نوشیدن-بالا انداختن

آجیل دادن-رشوه دادن-حق و حساب دادن

به هوس چیزی افتادن-مایل به چیزی شدن-به یاد چیزی افتادن و آن را خواستن

آوردن-باعث شدن-ایجاد کردن

پیر کسی در آمدن-سخت اذیت شدن- پدر کسی در آمدن

رنگی-دارای رنگ-آلوده بودن به رنگ

بی تخم و ترکه-بی فرزند-بی نسل

بابا ماما-همه کاره ی محل-بزرگ لوطیان

چُس افاده-افاده ی بی جا

پاخان-پشت هم اندازی-سفسطه کردن

ذلیل شده-خوار و زبون-دشنام و نفرینی که زنان به کودکان بسیار شیطان خود می دهند
دست بالا کردن-پیش قدم شدن-آستین بالا زدن

بلا گرفته-گرفتار بلا-شیطان-شلوغ

دولت منزل-دولت سرا

 

باریک-دقیق-حساس

جدول کشی-خط کشی و شبکه بندی

چتر باز-مهمان ناخوانده به وقت غذا

دست بالا را گرفتن-حداکثر را فرض کردن

چِککی-فوری-به سرعت

حرف مفت-سخن بی هوده و پوچ
چراغ چشمک زن-چراغی که خاموش و روشن می شود

روده بر شدن-سخت خندیدن-از شدت خنده بی حال شدن

از خر شیطان پایین آمدن(از لجاجت دست برداشتن، از تصمیم نادرستی منصرف شدن)

بازده-محصولی که انسان یا ماشین در مدتی معین تولید می کند

آلکلی(معتاد به الکل)

از مرحله پرت بودن-یکسره بی‌اطلاع بودن

 

چپ دست کسی-که کارهایش را با دست چپ می کند

 

پیش کردن-راندن به جلو

دایر شدن-بر پا شدن-رواج یافتن-آباد شدن

 
ریقش را در آوردن-بیرون آوردن مواد درون امعا و احشا
از دروازه نگذشتن، از سوراخ سوزن گذشتن(حالاتی بی‌ثبات و بسیار متضاد داشتن)

 

بقچه بندی-ران چاق

راه بلد-راهنما-آن که راه را خوب می شناسد

چاک زدن-نگا. چاک دادن

دستِ دلبر-گران قدر-عزیز

دنده ی کسی خاریدن-میل به کتک خوردن داشتن-کرم داشتن-تن کسی خاریدن

دلگشاد-بیرون آمده از غم و اندوه

چشم و دل سیر-کسی که به مال و منال دنیا بی اعتنا است

بریده بریده-منقطع-پاره پاره-گسسته
آفتابه گرفتن-آفتابه برداشتن

چشم دیدن کسی را نداشتن-تاب دیدن موفقیت و خوشی کسی را نداشتن-از کسی بدش آمدن
در آمدن از آب-نتیجه دادن-تربیت شدن-روشن شدن حقیقت

پَرِ گوش و-پره لاله ی گوش

حق و حساب-باج سبیل-رشوه

در هم رفتن سگرمه-گره بر ابرو افتادن-اوقات تلخ شدن

زاپاس-ذخیره-یدک-آدم بی مصرف و زوار دررفته
چاسان فاسان-آرایش-بزک

رضایت نامه-نوشته ی حاکی از رضایت
باد دادن-تلف کردن-در برابر باد قرار دادن

دون پاشیدن-دانه دادن به پرندگان-در باغ سبز نشان دادن-وعده دادن

درب و داغان شدن
بوی الرحمان کسی بلند شدن-نزدیک به مرگ شدن-مردن

دستکاری-دست بردن در چیزی

پدر مادر دار-نجیب-اصیل-آبرومند و خوب

زبانزد شدن-معروف شدن-فاش شدن

بلا ،-آدم حیله گر-زرنگ-آسیب-زیان آزار

حرامزادگی-بد ذاتی-مکر

اشک خنک-گریه‌ی ساختگی

بختک-کابوسی به شکل هیکل که در خواب بر سینه ی شخص نشسته و مانع تنفس آزاد او می شود

تردستی-مهارت-شعبده بازی

تکه ی کسی بودن-مناسب کسی بودن
 

خون خون کسی را خوردن-بسیار خشمگین شدن و چیزی نگفتن

جامغولک بازی-حقه بازی-فریب کاری

به دل آوردن-در خاطر نگاه داشتن-از یاد نیردن

از خوشحالی در پوست نگنجیدن-از شادی سر از پا نشناختن

 

تره خورد نکردن برای کسی-کم ترین اهمیتی برای کسی قایل نشدن
دنیا آمدن-زاده شدن

به آتش کسی سوختن-به مکافات خطای دیگری مجازات دیدن

دلچرکی-ناخوشایندی-اکراه

دُوال پا-آدم سمج

آنجا رفتن که عرب نی انداخت(به جایی دور و بی‌بازگشت رفتن)

چس دماغ-پر افاده-پر ادعا

جان کندن-رنج بسیار بردن-با سختی فراوان کاری را انجام دادن

حسرت به دل-آن که دیری است آرزوی چیزی را دارد

آزار داشتن(انجام کاری به قصد اذیت دیگری، کرم داشتن)

دم دما-نزدیک-حدود-حوالی

 

حرص خوردن-عصبانی شدن

زهرمار خوردن-کوفت کردن-خوردن به تحقیر

زُل زدن-خیره نگاه کردن
دروغ به هم بافتن-سر هم کردن-از خود درآوردن

زده-صدمه دیده-سوراخ شده-خراب
جیب بری-دست بردن در جیب دیگران به قصد دزدی-شارلاتانی-حقه بازی
به دق آوردن کسی-تا سر حد بیماری روحی یا مرگ کسی را رنج دادن

چشم وزغ-نگا. چشم ورقلمبیده

 

 

داد کشیدن-عصبانیت و خشم نشان دادن

خود را خراب کردن-خود را کثیف کردن

داشتن-مشغول بودن
چرق چوروق-صدای جویدن آدامس و مانند آن

 

 
خوشا به حال ماهی-خیلی تشنه ام

راست و ریس کردن-آماده کردن-به ظاهر درست کردن

استخوان‌دار(محکم، بااراده)

چار چنگولی-سفت و محکم-با دست ها و پا ها
بال در آوردن-به سرعت رفتن-بسیار خوشحال شدن

اشکال‌تراشی-ایرادگیری-گره در کار اندازی
دخانیات-کشیدنی ها مانند توتون و تنباکو و مانند آن ها

خاکسترمال کردن-شستن ظرف با مالیدن خاکستر به آن

چیزی-فاصله ای-راهی-زمانی

خرکچی-چارپادار

دیر دم-آن چه که دیر دم می کشد

پای چیزی را جور کردن-وسیله ی انجام کاری را فراهم کردن

از کسی خوردن(توانایی مقابله با کسی را نداشتن)

اُرس و پرس(پرسش و پاسخ)

تخم شر-مردم آزار- شرور

خروس قندی-آب نباتی به شکل خروس

خر کسی رفتن-دارای اهمیت و اعتبار بودن

حرف دو نبش-نگا. حرف پهلودار

 

خدا-بسیار زیاد-فراوان

دروغ به هم بافتن-سر هم کردن-از خود درآوردن

به محضِ-به مجرد ِ-همان وقت که

اجاق‌کور(نازا، بی فرزند)

 

اشهد را گفتن(برای مرگ آماده شدن)

اَجق وَجق-چیزی با رنگ‌های تند و زننده-دارای ترکیب ناهماهنگ

 

دست به جیب-بخشنده-خرج کن

دندات روی جگر گذاشتن-طاقت آوردن-تحمل کردن-تاب آوردن

پِر پِری-سخت نازک و باریک و تنگ

دهنه ی کسی را کشیدن-جلو حرف زدن کسی را گرفتن

جر و بحث کردن-مجادله را به درازا کشاندن

افسار پاره کردن(سرپیچی کردن، یاغی شدن)

به کسی رفتن-به کسی شباهت داشتن

آتش زیر پا داشتن(بی‌قرار بودن)

به چوب بستن کسی-کسی را با چوب تنبیه کردن-فلک کردن

دست به سر و روی چیزی کشیدن-چیزی را تعمیر و تمیز کردن
چرق چوروق-صدای جویدن آدامس و مانند آن

حرف کسی را با شکر بریدن-انتقاد مودبانه از کسی که سخن آدم را قطع می کند

از هفت دولت آزاد بودن(شاد و آزاد بدون نگرانی از قضاوت دیگران زندگی کردن)

حق التدریس-مزد آموزگار
جیب کَن-کسی که کارش اخاذی و تلکه است-کسی که دیگران را می دوشد
زیر چاقی-مهارت

 

زلف گذاشتن-موی خود را بلند کردن

خاکسترمال کردن-شستن ظرف با مالیدن خاکستر به آن

چو افتادن-شایع شدن-شهرت یافتن

آفتاب خوردن(سختی کشیدن)

جگر-عزیز-عزیز دلم

تسبیح انداختن-یک یک دانه های تسبیح را از زیر انگشتان گذرانیدن

آینه‌ی دق-آینه‌ای که شخص خود را در آن عجیب و غریب می‌بیند – شخص عبوس و بدقدم

آسمان سوراخ شدن(رویداد بزرگ پیش آمدن)

پا زدن-حق را پایمال کردن-زیان رساندن

 

توپ ِ توپ-ثروتمند-بی نیاز

دولاب-گنجه-کمد-قفسه

جای شکرش باقی است-باید سپاس داشت که از این بد تر نشده است

تر و فرز-چست و چابک

آمد نیامد داشتن(روی دادن واقعه‌ای که احتمال فرخنده و نحس‌بودن هر دو در آن هست)

حق السکوت-آن چه که یرای پنهان نگه داشتن رازی به کسی می دهند
دل را آب کردن-سخت آرزومند کردن-مشتاق کردن

 

زیر پای کسی را خالی کردن-زیر پای کسی را جارو کردن

پدر سوخته-بد سرشت-بسیار زرنگ و رند

دس دس کردن-دست زدن-طول دادن-وقت گذراندن

دُوال پا-آدم سمج

زود رنجی-نازک دلی-حساسیت

خِفت-نوعی گره
 

رفتن توی نخ چیزی یا کسی-چیزی یا کسی را زیر نظر داشتن و پاییدن

رد شدن-مردود شدن-پذیرفته نشدن

بازیگوشی کردن-بازی دوست بودن-سبکی کردن-شوخ بودن

ادب‌خانه-مستراح-طهارت‌خانه

ذلیل مرده-ذلیل شده
پر و بال-امکان-فرصت

دَم گرفتن-همنوایی کردن در خواندن و سرود-کنایه از توافق و پشتیبانی

 

بهم رسیدن-به وصال هم رسیدن

استخوان را پیش گاو و کاه را پیش سگ انداختن-کار را به نااهل سپردن

زیر پوست کسی آب رفتن-چاق شدن-ثروتمند شدن

چروک خورده-چین خورده-ناصاف شده

آدم بگو بخند-شیرین‌زبان و بذله‌گو

 

برقی-دستگاهی که با برق کار می کند-به سرعت-با شتاب

جای کسی را خالی کردن-در جایی از کسی یاد کردن و آرزو کردن که کاش می بود

دوا خوری-عرق خوری-مجلس صرف مشروبات الکلی

 

جیر جیر-سر و صدا-فریاد بی هوده-آواز گنجشک و برخی حشرات

ختم قرآن کردن-یک بار قرآن را از اول تا آخر خواندن

آخرین تحویل(قیامت)

آیینه‌ی اسکندری(آفتاب)

تو دهن کسی زدن-با سخنی درشت به کسی پاسخ دادن

دال-خمیده-کج

دست کم-حداقل

آغبانو(لقبی برای زنان محتشم و بزرگ)

خورد رفتن-از بین رفتن قسمت اضافی در خیاطی-جذب شدن و حل شدن در چیزی

بالای منبر رفتن-پر گویی کردن

زیر دریایی-کشتی جنگی که می تواند در زیر آب حرکت کند

آب آتش زده-اشک

آفتابی شدن(پیدا و آشکار شدن، بیرون زدن آب قنات)

خوش خوشان کسی شدن-بسیار لذت بردن

زدن به قدش-دست دادن به شیوه جاهلی که با صدا همراه است و هنگام رسیدن به توافق در انجام کاری گویند

تنه خوردن-وارد شدن فشار تنه ی کسی به تن کس دیگر
دست خدا به همراه-در پناه خدا

 

راه انداختن-به حرکت انداختن-به کار کردن واداشتن

به زمین انداختن روی کسی-در خواست کسی را رد کردن

روغنی-آلوده به روغن

افندی پیزی-به‌ظاهر شجاع و در واقع ترسو-پهلوان پنبه

آیینه‌ی اسکندری(آفتاب)

دوختن چشم-زل زدن-با دقت چیزی را نگاه کردن

 

چپ چُس-اصطلاحی تحقیرآمیز برای خطاب

زاچی-روزهای استراحت پس از زایمان

بد قدم-نامبارک-بد شگون

دور اندیشی-پایان نگری-عاقبت اندیشی

تو لاک خود رفتن-با کسی کاری نداشتن-توی عالم خود بودن

روی تاب گذاشتن-سپردن شرط بازی به نفر سوم برای جر نزدن حریفان

باد توی گلو انداختن- باد به غبغب انداختن

 
پیش پای کسی-لحظه ای پیش از آمدن کسی
برهوت-غیر مسکونی-خشک و بی انتها

زن-عاری از مردانگی-ناجوانمرد-ترسو

راه کج کردن-مسیر خود را تغییر دادن-منصرف شدن

دس دسی-خطابی همراه با دست زدن به کودکان نوپا

زیر کردن-کسی را زیر وسیله ی نقلیه گذاشتن که موجب آسیب یا مرگ او شود

چشم و دل سیر-کسی که به مال و منال دنیا بی اعتنا است

تخم چشم-مردمک چشم

چوب پنبه-چوبی سبک برای بستن سر بطری

تخم چهارشنبه-حرم زاده-ناسزایی برای بچه های شریر

زهرآب ریختن-ادرار کردن-شاشیدن

توبره ی گدایی-کیسه ی گدایی

 

چشم و چار-چشم-دید-بینایی
تو سر کسی زدن بر کسب-منت گذاشتن-به رخ کسی کشیدن

خرج جیب-توجیبی-خرج غیر لازم

از گل نازک‌تر به کسی نگفتن-با کسی سخت مهربان و پرمحبت رفتار کردن
دور پرواز-پرواز کننده تا فاصله های بسیار

ریغماسی-ضعیف و مردنی-مریض و کم مقاومت

 

خوش معامله-خوش حساب-کسی که آلت تناسلی قوی دارد

تِپ تِپ-صدای تپش قلب بر اثر ترس و هیجان

دو به دست کسی افتادن-به دست آوردن فرصت برای اعمال نظر-قدرت نمایی یا انتقام جویی
از جگر گذشتن-نامردی کردن

خوش قد و بالا-خوش اندام-بلند بالا

دانگ-یک ششم-سهم-قسمت

آستین بر چشم گذاشتن-پنهان گریستن

 
حمله-بیماری غش-صرع
رویخی-فرنی-نوعی دسر که از نشاسته و شکر درست می کنند

دلداری دادن-تسلی دادن

اخت شدن با کسی-مانوس شدن با کسی

حرف کسی را با شکر بریدن-انتقاد مودبانه از کسی که سخن آدم را قطع می کند
جا افتادن-سر جای خود آمدن

زیر سازی-ساختن قسمت زیرین جاده
حساب حاج هادی زغالی-حساب ساختگی

حلوای تن تنانی-نوعی حلوا

زد و بند کردن-ساخت و پاخت کردن-توطئه کردن
آب در چشم نداشتن-شرم و حیا نداشتن
اُمُل(عقب‌افتاده، قدیمی)

اشکنک سرشکنک داشتن(با خطر همراه بودن)

تو کَت کسی نرفتن-زیر بار نرفتن-نپذیرفتن

خش خشه-نوعی اسباب بازی کودکان که به هنگام تکان خوردن صدای خش و خش از آن می آید

بابا شمل-لوطی-داش مشدی

پا به دو گذاشتن-به سرعت فرار کردن

دست از پا دراز تر-مایوس شده-ناموفق

دریدگی-وقاحت-بی شرمی-پر رویی

 

تخته پوش کردن-پوشانیدن سقف و مانند آن با تخته
خورد و خوراک-خوردنی-آذوقه

خوش برش-جامه ای که اندازه و برازنده ی قامت دوخته شده است

تو پر-دارای اطلاعات زیاد-آدم سنگین

زرد کردن-بسیار ترسیدن-از ترس وادادن-کاری را خراب کردن

خواستگار-کسی که به پسندیدن و گُزیدن دختر یا زنی می فرستند

زبان کسی را موش خوردن-سکوت کردن-با وجود ضرورت سخن نگفتن

چراغ اول-نخستین پولی که معرکه گیران از مردم می گیرند

زود رنجی-نازک دلی-حساسیت
دود از کله ی کسی برخاستن-سخت شگفت زده شدن-حیرت بسیار کردن

رگه-طبقه ای از مواد معدنی در درون خاک

خاج کشیدن-صلیب کشیدن
دق مرگ-دق کش

روی سگ کسی بالا آمدن-تندخویی کردن-ناسازگاری کردن

چَخ چَخ-عیش و عشرت

تکان خوردن-ناگهان ترسیدن-جاخوردن-از جا حرکت کردن

 

آشنایی دادن(خود را معرفی کردن)

آپارتی-زن بی‌حیا و بدزبان-سلیطه-پاچه‌ورمالیده

رگ خود را زدن-به حق خود قانع بودن-ادعای زیاد نداشتن

از دندۀ چپ پا شدن(سخت عبوس و کم‌حوصله بودن)

چراغانی-روشن کردن چراغ در جشن

بلا به سر کسی آوردن-کسی را به زحمت و دردسر انداختن-به کسی آسیب رساندن

بی کتاب-بی پیر-کار دشوار-بی دین-کافر

 

پوست انداختن-از سختی چیزی به ستوه آمدن

دستگیر شدن-فهمیدن-متوجه شدن-بو بردن-عاید شدن-بازداشت شدن

چغل خوری-سخن چینی

پینه بستن-سخت شدن پوست کف دست و پا

پکر شدن-کسل و عصبانی شدن

بَزک-آرایش-چسان فسان
پورت-سر و صدا-داد و فریاد

حضرت عباسی-راست و درست

حرف کسی شدن با کسی-با کسی مشاجره پیدا کردن

آب نخوردن چشم(امید نداشتن)

بی دماغ-افسرده-اوقات تلخ-دمق

چاروادار-کسی که چهار پا را کرایه می دهد-آدم بی اصل و بی تربیت

از چشم کسی دیدن-کسی را مسئول چیزی دانستن

 
چانه گیر-کسی که خمیر را چانه می کند

دست به چماق-چماق در دست-آماده ی چماق زدن

خوش لباس-نگا. خوش پوش

زار زدن-سخت گریه کردن
تو پوست کسی افتادن-کسی را وسوسه کردن

جزغاله-سوخته-زغال شده

حرف زدن-پشت سر کسی بدگویی کردن-وراجی کردن
برو برگرد-چون و چرا

ُک-ت منقار مرغ-تیزی سر چیزی

دنگ دنگ-صدای برخورد دو چیز سخت به هم

 

خون مردن-منجمد شدن خون در زیر پوست بر اثر ضربه

رودرواسی-رودربایستی

اتر خان رشتی(آدم پرافاده)

زیاده روی-افراط-اسراف

بد قلق-بد عادت-بد ادا

چرکتاب-پارچه ای با رنگ خاکستری یا قهوه ای که چرک را زود نشان نمی دهد

رنگ-حیله-نقشه-تدبیر

با کله-دانا-چیز فهم-خردمند

آرتیست‌بازی(انجام کارهای غیرعادی)
جلز-نگا. جز
زوار در رفته-پیر و فرسوده-به درد نخور-اسقاط
تُخم-اصل هرچیزی-دانه

آب برداشتن(هدف دیگری در پس کاری وجود داشتن)
اهل نشست-تارک دنیا-گوشه‌نشین

از دهان مار بیرون آمدن(هیچ کجی در کسی نبودن، راست بودن)

اسباب‌چینی(دسیسه‌چینی، توطئه‌چینی)

جوان مرگ شدن-در جوانی مردن
از آب درآمدن-نتیجه دادن-تربیت شدن-روشن شدن حقیقت

پل زدن-در کار کسی مانع ایجاد کردن-رابطه ی دو کس را به هم زدن-روز میان دو تعطیل را تعطیل کردن

دو پشته سوار شدن-دو نفری بر ستور یا وسیله ی نقلیه سوار شدن

بال بال زدن-بی قراری کردن-دل واپس بودن

بند انداختن-برچیدن موی چهره ی زنان با نخ تابیده

این تو بمیری از آن تو بمیری‌ها نیست-از این گرفتاری به‌سادگی دفعات پیش رها نمی‌توان شد

بیدار خوابی-خواب سبک-بیدار شدن پیاپی
بچاپ بچاپ-اوج سوء استفاده و دزدی

رد پا-جای پا-اثر

 

دست و رو نشسته-ناکس-ناچیز
پیاده-کنایه از آدم کم مایه و بی تجربه
راحت کردن-کشتن
تو مشت کسی بودن-کاملا در اختیار کسی بودن

آواز خر در چمن(آواز ناخوش و گوش‌خراش)

خانه نشین شدن-از کار بی کار شدن-معزول شدن

چوبدار-گله دار-گوسفند دار
دروغ درآمدن-معلوم شدن که دروغ است
دوا خوری-عرق خوری-مجلس صرف مشروبات الکلی

 

بخاری از کسی بلند نشدن-به حال دیگری سودی نداشتن-توانایی و برش نداشتن

ددم وای-وای پدرم-برای اظهار تاسف یا مزاح و شوخی گفته می شود

 

 

زیر دم سستی-انحراف اخلاقی

خوش لباس-نگا. خوش پوش

بیا برو-رفت و آمد بسیار-معاشرت فراوان

تیکه-چیز جالب-نصیب و قسمت-زن زیبا و خوشگل

دم و دستگاه چیدن-اسباب و آلات چیدن
اوف شدن((به زبان کودکان) زخم شدن، درد داشتن)

آتش‌پا(فرز و چالاک، بی قرار)

جانماز آب کشیدن-تظاهر به پرهیزکاری کردن-خود را بی گناه وانمودن

زیرش زدن-زیر چیزی زدن

از تک و تا نینداختن خود(از رو نرفتن، جا نزدن، خود را نباختن)

زن و بچه-اهل و عیال-زن و فرزند

 

از سر وا کردن-کاری را سرسری انجام دادن