لیست کامل فرهنگ لغت کوچه بازاری فارسی قسمت دهم

دَمکنی-پارچه ای کلفت که برای جلوگیری از بیرون رفت بخار و دم کشیدن برنج یا چای بر روی دیگ یا قوری می گذارند
ختم قرآن کردن-یک بار قرآن را از اول تا آخر خواندن

آواز خر در چمن(آواز ناخوش و گوش‌خراش)

زنده بلا، مرده بلا-کسی که هم در زندگی و هم پس از مرگ موجب زنج و آزار مردم است

تراشیده-نازک-قلمی-لاغر
دزد و دغل-نادرست و مکار

بغداد آباد-شکم سیر

جای مهر گذاشتن-چیزی را به عمد در جایی گذاشتن تا به آن بهانه دوباره به آن جا آمدن

ریق افتادن-ریغ افتادن

زیر آبکی-شنای زیر آب-پنهانی

آینه‌ی هفت‌جوش(خورشید)

دلچرک-ناخوشایند-دارای اکراه

خشتک کسی را جر دادن-نگا. خشتک پاره کردن

تا خرخره زیر قرض بودن-وام بسیار داشتن

بله قربان گفتن-تملق بیش از حد گفتن

آشیخ روباه(آب‌زیرکاه، مکار)
 

خالی کردن تفنگ-شلیک کردن

توجیهی-برنامه های توضیحی

حلوا جوزی-آدم ساده دل و سر به راه-پر حوصله و مطیع

چشم دوختن-زل زدن-با دقت چیزی را نگاه کردن

اجابت کردن معده(قضای حاجت)

چشم به روشنایی افتادن-سودی را در جایی گمان کردن و به آن طمع کردن

چسو-ترسو-بزدل-آن که بسیار چس دهد

زیر جلی-پنهانی-آهسته

زیر نافی-هدیه ای که برای بریدن ناف نوزاد به قابله می دهند

حساب کار را داشتن-متوجه موضوع بودن-جوانب کار را در نظر داشتن

روزه ی گنجشک-روزه ی کله گنجشکی

پس کشیدن-به عقب کشیدن

پدر مرده-یتیم-خطابی به هنگام خشم مانند پدر آمرزیده یا ننه مرده

ته خانه-لوازم بی مصرف-بقایای اثاث خانه

خر کسی از کرگی دم نداشتن-از حق خود گذشتن-از حرف خود برگشتن

زبان مرغی-زبانی ساختگی مانند زبان زرگری

رودرواسی-رودربایستی

اُرد-درخواست-سفارش-دستور

خشت مال-دروغ گو-لاف زن

آتش بی‌باد-ظلم-می

دنبال کسی گذاشتن-در پی کسی دویدن-کسی را تعقیب کردن
چراغ روشن کردن-ارزان کردن جنس

بخت برگشته-تیره روز-سیاه بخت-بیچاره

روی دست کسی ماندن-به فروش نرفتن-باد کردن

دامن بر آتش زدن-فتنه ای را شدیدتر کردن

دوا خور-معتاد به الکل

 

تبانی کردن-پنهانی پیمان بستن-ساخت و پاخت

از پا در آوردن(سخت فرسوده و از کار افتاده کردن)

آسمان گرفتن-فراگرفته شدن آسمان با ابر یا مه

بفرما زدن-تعارف کردن

آشغالی-سپور
خوش منظره-خوش نما-زیبا
بار آوردن-تربیت کردن-ایجاد کردن-تولید کردن-نتیجه دادن-سبب شدن
دور گرفتن-به چرخش افتادن-پشت سرهم سخن گرفتن

اجل‌برگشته-کسی که مرگ به‌سراغش آمده

چیلک دان-چینه دان

به خون کسی تشنه بودن-کینه ی کسی را سخت در دل داشتن-با کسی سر جنگ داشتن

دست نماز-وضو

آنجا رفتن که عرب نی انداخت(به جایی دور و بی‌بازگشت رفتن)

پنج تن آل عبا- پنج تن

رو دستی-نوعی دستکش-ضربه ی روی دست-حقه-کلک

جنس-کالا-کالای قاچاق-مواد مخدر مانند هرویین-تریاک و مانند آن ها

آواز کوچه‌باغی(آوازی که جاهل‌ها می‌ خوانند و یکی از گوشه‌های دستگاه شور است)

اجل معلق-مرگ ناگهانی

تو تاریکی رقصیدن-بدون آگاهی کاری را کردن-بی موقع کاری را کردن

آستین از چشم برداشتن(آشکارا گریستن)

آلت فعل-وسیله‌ی انجام کار

خنج انداختن-پنجول انداختن-خراشیدن پوست دیگری با ناخن

چاک و چیل-لب و لوچه-پک و پوز

 
چشم و ابرو نازک کردن-ناز و افاده کردن

چوب به آستین کسی کردن-به سختی تنبیه کردن-به سزای عمل رساندن

 

 
دهان گیره-غذای اندکی که میان دو غذای اصلی می خورند

بازجویی کردن-تحقیق و بررسی کردن
خواب و خوراک-خورد و خواب

زدن زیر آواز-بی مقدمه به خواندن پرداختن
ترشی انداختن-ترشی درست کردن-بی استفاده گذاشتن و به کسی ندادن چیزی

از پاشنه در کردن-پیاده راه درازی را طی کردن

چانه کردن-تقسیم کردن خمیر نان به گلوله های مساوی

پیسی سر کسی در آوردن-با کسی نهایت بدرفتاری را کردن

دولاب-گنجه-کمد-قفسه

دست کسی را توی پوست گردو گذاشتن-کسی را گرفتار مشکل و سختی کردن

پا سوخته ی کسی شدن-عاشق کسی شدن-زیان بردن به علت دوستی با کسی

بُز آوردن-بد آوردن-بد شانسی آوردن

خود را سبک کردن-خود را حقیر کردن-دست به کاری پایین تز از شان خود زدن

دَقی-صدای کوبیدن چیزی به چیزی

برق از کسی پریدن-سخت ترسیدن-جا خوردن

بد خط-کسی که ناخوانا می نویسد

زهرآب ریختن-ادرار کردن-شاشیدن

حساب سوخته-بدهی قدیمی

چشم نداشتن برای دیدن کسی-تحمل نکردن کسی-از کسی بدش آمدن

به جان آمدن-به ستوه آوردن-به تنگ آوردن

ردیف کردن-جور کردن-آماده کردن

رو به راه-آماده-مهیا-منظم

خارج رفتن-بیرون رفتن از خانه-رفتن به خارج از کشور

دنده ی کسی خاریدن-میل به کتک خوردن داشتن-کرم داشتن-تن کسی خاریدن

از غورگی مویز شدن(مقدمات کاری را فرانگرفته ادعای استادی کردن)

پی جور شدن-دنبال نمودن-جستجو کردن

جفنگ گفتن-یاوه گفتن-هرزه درایی

تیپ هم-جور-هماهنگ-متناسب

آتشی شدن(از کوره در رفتن)

ترکیدن دل-از چیزی سخت ترسیدن

اجاق(دودمان)
 

ابتدا به ساکن(ناگهانی، بی‌مقدمه)
راه پیدا کردن-جستن راه حل برای مشکل-به نحوی در جایی وارد شدن

جدول کشی-خط کشی و شبکه بندی

خایه-بیضه-جرات

دست ننه ات درد نکند-به تمسخر به کسی که کار نادرست کرده است می گویند

اهل کاری بودن(وارد بودن در کاری)
آلنگ دولنگ(چیزهای بی‌هوده‌ای که به‌عنوان زینت به چیزی می‌آویزند)

چاق بودن دماغ کسی-سالم و سرحال بودن

در یک جوی نرفتن آب کسی با کسی-همداستان شدنشان ممکن نبودن-با هم نساختن

پای چیزی را خوردن-تاوان کاری را پس دادن

 

 

این پهلو آن پهلو شدن-این دنده آن دنده شدن-غلتیدن از پهلویی به پهلوی دیگر

تزریقات چی-کسی که کارش تزریق آمپول است

بز رو-راه باریک و پرپیچ و خم در کوه و جنگل

زیپ-نوعی بست ساخته شده از دو نوار دارای دندانه های فلزی یا پلاستیکی قابل درهم افتادن

ایراد بنی‌اسرائیلی-بهانه‎های بی‌خود و بی‌جهت

ته خوار-بچه باز

بی باعث و بانی-بی کس و کار-بی سرپرست

آدم دو قازی-شخص بی‌سروپای بی‌ارزش

بالا آمدن دل و روده-به حالت تهوع افتادن

خاله خواهر خوانده-نگا. خاله خاک انداز

برادر شوهر-برادرِ شوهر هر زن

انگشت به دندان گزیدن(متحیر شدن، حسرت خوردن)

خودخوری-حالت خودخور

با سر رفتن-کنایه از داشتن نهایت شوق و اشتیاق برای کاری یا چیزی

داش-لوطی-مشدی

از سر نو(دوباره)

توبره ی گدایی-کیسه ی گدایی

زنبور زدن-نیش زدن زنبور

خاله خوانده-زنی که با همه طرح دوستی می ریزد

 

آشنایی به روشنایی انداختن(پس از مدت‌ها تصادفی آشنایی را دیدن)
پیزی-مقعد-نیروی مقاومت و پشتکار
آجیل مشکل‌گشا(آجیلی که برای گشایش کار می‌خرند و بین مردم متدین پخش می‌کنند)
پیر هافهافو-سخت پیر-پبری که دندان هایش ریخته است

آلکلی(معتاد به الکل)
حرص گرفتن-ناراحت شدن-لج کردن

پول و پله-پول

 

بی خودی-بی دلیل-بی جهت

 

حرف مفت-سخن بی هوده و پوچ

تک و دو-دوندگی-درماندگی

دیمی حرف زدن-سخن گفتن بدون اندیشیدن-حرف بی هوده و مفت زدن

پرت کردن-چیزی را با شدت دور انداختن

خاصه-هر چیز ممتاز و از جنس عالی

 

خر کریم را نعل کردن-رشوه دادن-راضی کردن

حریم گرفتن-از کسی پروا داشتن-احترام کسی را نگه داشتن

 
چیزی-فاصله ای-راهی-زمانی

جاهل-جوان-نادان

ته گیلاس-نوشیدنی کمی که ته گیلاس مانده است
پس نشستن-عقب نشینی کردن
دست خوش !-آفرین

رسیدگی کردن-سرکشی و وارسی کردن

الابختکی-اتفاقی-تصادفی

خوردن بلا به جان-اصابت بلا با جان

رقاصی-کارهای بی هوده و سبک

تپلی-گرد و چاق

 

پینه-وصله-پوست سخت شده

آفتابه برداشتن-دست به آب رساندن-پابرهنه وسط حرف کسی دویدن

آشنایی به روشنایی انداختن(پس از مدت‌ها تصادفی آشنایی را دیدن)

انگشت رساندن-دست‌درازی کردن-دست زدن

چشتان بالا-بالا و پایین کردن بچه و قربان صدقه ی او رفتن

جنگل مولا-جایی بی نطم و ترتیب-شهر بی قانون

زدن به سیم آخر-آخرین چاره را به کار بردن حتا اگر به ضرر باشد-خود را به لاقیدی زدن و به عاقبت کار نیاندیشیدن

زنکه-لفظی توهین و تحقیرآمیز به زن

بریدن پای کسی-دوباره به جایی نرفتن-دوباره کسی را راه ندادن
 

روده کوچکه ی کسی روده بزرگش را خوردن-کنایه از شدت گرسنگی

 

پرت شدن از جایی-پایین افتادن از جایی

جیک جیک کردن-غرغر کردن-جویده جویده حرف زدن

 

به اسم خود جا زدن-از آن خود وانمودن

چله دار-کسی که در روز چهلم مرگ عزیزی عزاداری کند
چُسَکی-کم دوام و سرهم بندی شده

ریزه پیزه-کوچک اندام-ریز نقش

پاورچین-آرام و بی صدا راه رفتن

درگذشت-مرگ

 
چوب حراج چیزی را زدن-در برابر تاراج و غارت قرار دادن

 

زور گو-کسی که خواست های خود را تحمیل می کند
دَرَنگ-صدای شکستن چیزی یا زدن سیلی

از سفیدی ماست تا سیاهی زغال(همه و همه چیز)

خرت به چند-کی از تو پرسید؟ به حساب آوردن-اعتنا کردن

درش را گذاشتن-سکوت کردن-خاموش شدن

در تاریکی رقصیدن-در غیبت کسی رجز خواندن و ادعای بی خود کردن

روده بر شدن-سخت خندیدن-از شدت خنده بی حال شدن
از سرما چاقو دسته کردن-به پهلو دراز کشیدن و زانوها را روی شکم جمع کردن و دست‌ها را میان پاها فرو بردن

جواب سربالا-جواب منفی-جواب طفره آمیز

پایه دار-هر چیزی که پایه داشته باشد

اهل آن کار (کار بد)

ترک نشاندن-پشت سر نشاندن کسی

دست به کار نرفتن-حال کار کردن نداشتن-برای کار بی حوصله بودن

پینه کردن- پینه بستن

 

حرف انداختن-در سخن کسی دویدن

جیره-سهم معین

ترقه فرنگی-بچه ی شرور

برخورد-بهم خوردن-تصادف

 

بند-ریسمان-طناب-رشته

توان انجام کاری را داشتن

بد ذات-بد نهاد-بد گوهر-بد جنس-خبیث

پا-حریف

دِردو-سر زبان دار-ناقلا و زرنگ

چارقد قالبی-نوعی چارقد که آن را آهار می زدند تا راست و منظم بایستد
از خر افتادن(نابود شدن، مردن)

حکیم باشی-پژشک تجربی و مدرسه نرفته

چای قندپهلو-نگا. چای دیشلمه

دهنی شدن-آب دهان خوردن به غذا یا چیزی

آب از آتش برآوردن(کار محال کردن)

دل داشتن-جرات داشتن-دلیر بودن

زبان کسی را موش خوردن-سکوت کردن-با وجود ضرورت سخن نگفتن

چهار چوب-محدوده-قاب

از بر بودن(مطلبی را در حافظه داشتن)

خط کش-وسیله ای برای زسم خط

اجابت کردن معده(قضای حاجت)

بار گردن کسی گذاشتن-کاری را به زور و اصرار به عهده ی کسی گذاشتن

دست و پای خود را جمع کردن-ترسیدن و مواظب گفتار و کردار خود شدن

خر گرفتن کسی-کسی را احمق حساب کردن

 
خرج رو دست کسی گذاشتن-کسی را در خرج انداختن
آسمان (و) ریسمان(حرف‌های بی‌ربط و صد تا یک قاز)

اسب را گم کردن دنبال نعلش گشتن-اصل را از دست دادن و دنبال فرع گشتن

به خاطر داشتن-به یاد داشتن-از بر بودن

اوستا چسک(فضول و مزاحم، سرخر)

چاشته بندی-ته بندی

به حال آوردن-به هوش آوردن-به کسی شور و حال دادن

دل خوشکنک-مایه دلخوشی اندک-آن چه بی پایه ولی مایه ی خرسندی است-گول زنک

خاکستر نشین-بدبخت-سیه روز-ذلیل

 

 

خیر ندیده-نفرینی است به معنی امیدوارم خیر نبیند

خاطر داشتن-به یاد داشتن

خوش و بش-خوش آمد گویی و احوال پرسی-چاق سلامتی کردن
 

تیر و ترقه شدن-سخت خشمگین شدن-ناگهان از جا در رفتن و ناسزا گفتن

روبند شدن-با رودربایستی ناگزیر به انجام کاری شدن

جیب بر-دزدی که در جیب دیگران دست می برد

تک پَر-نوعی حرکت در ورزش باستانی

رفیق بازی-زیاده روی در دوستی کردن

تن نما-نازک و نشان دهنده ی تن
چرم پاره-خرده های چرم در دکان کفاشی
دست به دست گشتن-هر از گاهی نزد کسی بودن-از دستی به دست دیگری رفتن

زور چپان کردن-به زور در جایی فرو بردن
از چیزی زدن(از مقدار چیزی کسر کردن)
از خجالت آب شدن(بسیار شرمنده شدن)

 
دلمه شدن-بسته شدن

رفتن آن جا که عرب نی انداخت-به جای دور و بی بازگشت رفتن-به وضع ناجوری گرفتار شدن

دور اندیشی-پایان نگری-عاقبت اندیشی

اسم شب(کلمه‌ی رمز برای عبور به هنگام شب)

دندات روی جگر گذاشتن-طاقت آوردن-تحمل کردن-تاب آوردن

تیپا-ضربه ای با نوک پا-اردنگی

بالش نرم زیر سر کسی گذاشتن-به کسی وعده های شیرین دادن

جن بو داده-نوعی دشنام است

آفتاب به آفتاب(هر روز)
 

ُک-ت منقار مرغ-تیزی سر چیزی

خیار شور-خیار سبز که مدتی در آب نمک بخوابانند

حرام شدن-بی فایده شدن-بی نتیجه شدن

از کاسه درآمده(بیرون‌زده، ورقلمبیده)

به تخته زدن-در مقام تعریف و چشم نخوردن کسی بکار می برند

پیزر در جوال گذاشتن-در فریبکاری مهارت داشتن

بخور و نمیر-مقداری از غذا که تنها برای ادامه ی زندگی کفایت می کند

چراغ چشمک زن-چراغی که خاموش و روشن می شود
اجاق‌کور-نازا-بی فرزند

 

توپ و تشر زدن-سخنان درشت به کسی گفتن-بر سر کسی فریاد زدن

پیه آوردن-چاق شدن

رو شدن دست کسی-مچ کسی باز شدن-حیله ی کسی آشکار شدن

حرف نشنو-خیره سر و یکدنده

دمامه-زن خشن-زن بی حیا و پاچه ورمالیده-آپارتی

تو پای کسی پیچیدن-مزاحم کسی شدن

رژیم داشتن-برابر دستور پزشک غذا خوردن-برخی غذاها را نخوردن
چرب و نرم-غذای پر روغن و خوشمزه-سخن دلنشین-آدم متملق

خیر باشد-پس از شنیدن خواب کسی به فال نیک به او می گویند

از خجالت آب شدن-بسیار شرمنده شدن
زار-نا به سامان-خراب-بد
از ریش کسی دست برداشتن-کسی را به حال خود گذاشتن

چراغ پیه سوز-چراغی فتیله ای که سوخت آن از پیه بود

دست از سر کچل کسی بر نداشتن-کسی را به حال خود نگذاشتن
پُرز دادن-روی آتش گرفتن مرغ پر کنده برای سوزاندن پرهای ریز آن
آتش زیر پا داشتن-بی‌قرار بودن
چار سو-چهار راه-جایی از بازار که در هر چهار سمت آن دکان و مغازه باشد

پیر ِ کفتار-زن سالخورده ی بد اخلاق
خشکه بار-نگا. خشکبار

دو دستگی-اختلاف عقیده-عدم اتفاق

تق و پوق-سر و صدا-بگیر و ببند

آفتابه‌دزد-دزدی که به ربودن چیزهای بی‌ارزش بسنده می‌کند

 
خرخره ی کسی را جویدن-به شدت از دست کسی عصبانی شدن

آسمان‌جل(ندار، بی‌چیز، کسی که رواندازش آسمان است)

 

زبان فهم-کسی که مطلب یا سخنی را خوب در می یابد

ریش سفید-مرد سالخورده و محترم

دو هوا شدن-بیمار شدن به دلیل تغییر هوا

زرت و زورت-زرت و پرت

بار سرکه- ترش ابرو

 

تپق-گرفتگی زبان

آقام که شما باشید-خدمت شما عرض کنم

حاشیه نشین-تهیدستان ساکن در کناره های شهر

باد هوا خوردن-درماندگی و فقر کامل داشتن

در غورگی مویز شدن-هنوز تازه کار بودن ولی ادعای مهارت و استادی کردن

جفنگ گفتن-یاوه گفتن-هرزه درایی
خوار و ذلیل-نگا. خوار و خفیف

در هم-به هم آمیخته-سوا نکرده

ریختن پشم و پیله ی کسی-از میان رفتن قدرت کسی-ضعیف شدن کسی

حنای کسی رنگ نداشتن-اعتبار نداشتن-دارای نفوذ نبودن

انسان بودن-شریف و درست بودن

جِرم-ته نشست هر چیز-آن چه از دود چسبنده بماند

انگشت رساندن-دست‌درازی کردن-دست زدن

زیگزاک رفتن-به چپ و راست پیچیدن-مستقیم نرفتن

از کف دست مو برآمدن(روی دادن پیشامدی غیرممکن)

خل بازی-حرکات غیر منطقی و غیر عاقلانه

بازداشت-توقیف موقت-موقتا زندانی کردن

خوش شانس-خوش اقبال-خوش طالع

خواب و خوراک-خورد و خواب

حریم گرفتن-از کسی پروا داشتن-احترام کسی را نگه داشتن

 

تاریک خانه-اتاق تاریک برای ظهور و چاپ فیلم

بد اخم-عبوس و ترشرو

 

 
باب-مرسوم-معمول

رو به رو شدن-برخورد کردن-ملاقات کردن-مواجهه شدن
افسارسرخود(خود‌رای، افسارگسیخته)

بلد-راهنما-کسی که راه را می شناسد
پیسی-بد رفتاری-آزار

چشتان بالا-بالا و پایین کردن بچه و قربان صدقه ی او رفتن

آمد نیامد داشتن(روی دادن واقعه‌ای که احتمال فرخنده و نحس‌بودن هر دو در آن هست)
روشن شدن-نشئه شدن-مست شدن-سرحال آمدن

ریش دادن و ریش گرفتن-ضمانت کردن-متعهد شدن

ارزیاب(کسی که بها و ارزش پولی چیزی را تعیین می‌کند)
چله بُران-جشن حمام رفتن زن پس از گذشت چهل روز از زاییدن

داغان-از هم پاشیده-پریشان

حال کسی را گرفتن-کسی را ناراحت کردن-شادی کسی را به هم زدن

آرد خود را بیختن و الک را آویختن(کسی که وظایف زندگی‌اش را انجام داده و دیگر توقعی از او نیست)

بار گذاشتن-نهادن ظرف غذا بر اجاق برای پخته شدن

حرف چند پهلو-سخن مبهم و دارای چند معنی

خالی کردن تفنگ-شلیک کردن

پشت دستی-ضربه ای به عنوان تنبیه به پشت دست بچه

پر پر زده-ور پریده-نفرینی با آرزوی جان کندن کسی

در پوست نگنجیدن از خوش حالی-از شادی سر از پا نشناختن-بسیار شاد بودن

آهنگ ریپ‌دار(آهنگی که یک ضرب آن کم باشد)
دیم کار-کشاورزی که کشت خود را دیم زراعت می کند

 

زاغول-دارای چشمان آبی رنگ

چله گرفتن-نگا. چله داری کردن

دیوار به دیوار-بی فاصله-به هم چسبیده

جنجالی-آن چه موجب هیاهو شود-آن چه بر سر زبان ها افتد

زار-کوتاه شده ی زایر

از این شاخ به آن شاخ پریدن(دائمن از موضوع منحرف شدن و به مطالب فرعی پرداختن)

تیپا کردن-با اردنگی بیرون کردن

 

خدمت کسی رسیدن-به حضور کسی رسیدن-کسی را تنبیه کردن

بالای چشمت ابروست- به کسی نگفتن که بالای چشمت ابروست

تو دهن کسی زدن-با سخنی درشت به کسی پاسخ دادن

از روی معده حرف زدن-بدون تعمق و بدون منظور چیزی گفتن

 
پله خوردن-دارای پله بودن

خاتم کاری-نشاندن استخوان در چوب برای نقش و نگار دادن

ترتیب کسی را دادن-کسی را تنبیه کردن-به حساب کسی رسیدن

با هم خواندن-تطبیق کردن-هماهنگ بودن

خدا گرفتن-به عذاب خدا گرفتار شدن-بدبخت شدن

 

این دست و آن دست کردن-وقت تلف کردن-وقت کشتن-به عقب انداختن
اهل بخیه-وارد در کار-اهل فن

خون کسی را به شیشه کردن-کسی را رنج و آزار بسیار دادن

پرند-حرف بی هوده

ختم قرآن کردن-یک بار قرآن را از اول تا آخر خواندن

آب به چشم آمدن(طمع کردن)

اِحلیل خوردن-فریب خوردن
ارواح بابات(به هنگام سرزنش برای ناکام شدن در کاری گفته می‌شود)
چشم و ابرو آمدن-دلبری کردن-عشوه آمدن

جُربزه-قدرت-توانایی

خشتک کسی را جر دادن-نگا. خشتک پاره کردن

دلقک بازی-مسخره بازی

 
در هم و بر هم-آشفته-پریشان-آمیخته

الو(شعله‌ی آتش، در پاسخ به زنگ تلفن یا خانه می‌گویند (یعنی می‌شنوم))