مجموعه ای از کلمات و اصطلاحات خودمانی و عامیانه ایرانی قسمت 176

زیادی-اضافی-بی مصرف-خارج از حد

خشت به قالب زدن-نگا. خشت انداختن

به هم بافتن-سر هم کردن-از خود درآوردن

بیا بیا- برو برو

حُقه-زرنگ و ناقلا
بسیار دلواپس و نگران بودن

 

بَزک-آرایش-چسان فسان

به دق آوردن کسی-تا سر حد بیماری روحی یا مرگ کسی را رنج دادن

خام عقلی-حماقت-دیوانگی

اُمُل-عقب‌افتاده-قدیمی

آل-موجودات افسانه‌ای مانند جن و غول
حرامزاده-فرزند نامشروع-آدم بسیار زرنگ و مکار

 

 

زار-کوتاه شده ی زایر

حق دادن-تایید کردن

انداختن باد به غبغب-تکبر کردن-قیافه گرفتن

زدن به هر دری-برای رسیدن به مقصود به هر جا و هر کسی متوسل شدن
بوی الرحمان کسی بلند شدن-نزدیک به مرگ شدن-مردن

خط دادن-سرمشق دادن-فکر کسی را هدایت کردن

تشنه ی چیزی بودن-یه چیزی سخت اشتیاق داشتن

پا گیر-سگی که حمله می کند و گاز می گیرد

افتادن توی هچل(گرفتار دردسر و ناراحتی شدن)

اله و بله کردن-لاف زدن-چنین و چنان گفتن

دیوار را یک طرفه کاه گل کردن-یک طرفه قضاوت کردن

ریش گرو گذاشتن-ار احترام و اعتبار خود برای وساطت در کاری بهره گرفتن-ضمانت کردن

راسته-گوشت دو طرف ستون فقرات حیوان

آتش‌پاره-شوخ و شنگ-فرز و چالاک-کرم شبتاب

 

زحمت کش-کارگر-پیشه ور

پیچ و خم خوردن-پیچ و تاب خوردن

تق سرما شکستن- تک سرما شکستن

چرچر کسی را به راه انداختن-اسباب عیش و نوش کسی را فراهم کردن

 

خواهر خوانده-دوست صمیمی

آب‌کور(کسی که سودش به دیگران نمی رسد)
خون کسی را به جوش آوردن-کسی را بسیار خشمگین ساختن
 

خبرنگار-آن که برای روزنامه-مجله-یا رادیو و تلویزیون کسب خبر می کند

 

دختراندر-نادختری-دختری که از شوهر یا زن دیگری باشد

ایراد بنی‌اسرائیلی(بهانه‎های بی‌خود و بی‌جهت)

از بی‌کفنی زنده بودن-بی‌نهایت فقیر و نیازمند بودن
 

جسته دوزی-نوعی دوختن

 

جیب خالی پز عالی-کسی که در عین تهی دستی افاده دارد و خودش را با ظاهرسازی بگیرد

درآوردن شکلک-ادا در آوردن

توپ زدن-روی دست حریف برخاستن-کلک زدن

 

بار شیشه-بار شکستنی-کودک در شکم مادر

آکَل(آقای کربلایی)

روان کردن-از بر کردن
 

ددری-کسی که همیشه می خواهد بیرون برود-زن بدکاره
تازه-اکنون-پس از این همه حرف
از خجالت آب شدن-بسیار شرمنده شدن

 

روگیر کردن-در رودربایستی ناگزیر به انجام کاری کردن-نگا. روبند کردن

چُش گفتن-جلوگیری کردن-مانع شدن

اسم شب(کلمه‌ی رمز برای عبور به هنگام شب)

برگشتن ورق-دگرگون شدن اوضاع-تغییر کردن حال و احوال
دَم کرده-پر رطوبت-باد کرده
آن سفر-آن بار-آن دفعه

 

به له له افتادن-از شدت تشنگی مانند سگ زبان خود را از دهان خارج ساختن

چار طاق-به طور کامل

خُردمُرد-شکسته و ریزه میزه

جیر جیر کردن-داد و فریاد عاجزانه کردن برای میانجی طلبی

 

دقیانوس-نام یکی از پادشاهان سامی که اصحاب کهف را تعقیب می کرد-گذشته ی بسیار دور

خم شدن-دولا شدن

 
دیوان کردن-انتقام گرفتن-قصاص گرفتن

دلال بازی-به شیوه دلالان از راه مبالغه و دروغ کاری را بزرگ جلوه دادن-واسطه گری

پیاده کردن-انجام دادن-تحقق بخشیدن-از هم باز کردن

دست بردار-دست بردارنده-ترک کننده

 

 

ژتون-پولک فلزی یا پلاستیکی که به جای پول به کار می رود

آفتاب را به‌گز پیمودن-کوشش بی‌هوده کردن
ژاندارم-مامور انتظامی عضو ژاندارمری

پا انداختن-واسطه گری کردن-کارچاق کردن به ویژه در امور غیر اخلاقی

چشم چپ به کسی انداختن-دشمنی کردن با کسی

بیرون رفتن-به توالت رفتن

پر شر و شور-پر غوغا-پر هیاهو

پا به سال گذاشتن-بزرگ شدن

آلونک‌نشین-ساکنان حواشی شهرها که در اتاقک‌های آلونک‌وار زندگی می‌کنند

باد آورده-مفت و رایگان-آنچه که بدون زحمت بدست آید
دماغ گنده-ثروتمند-سرشناس

پینکی رفتن-چرت زدن

آش نذری(آشی که به نیت برآورده شدن دعایی بپزند)

 

پای چوب ایستادن-منتظر آغاز فروش در میدان یا بازار ماندن

آک‌بند-نو واستفاده‌نشده-هنوز از جعبه بیرون‌آورده‌نشده-دست اول
خمیازه کشیدن-دهن دره کردن
 

باد گلو زدن-آروغ زدن

 

به نعل و به میخ زدن-دو جانبه رفتار کردن-نه سیخ بسوزد نه کباب

حاجی-به زیارت مکه رفته-نوعی خطاب عام

دست روی دست گذاشتن-وقت گذراندن-به کاری دست نزدن

زخمه-ضربه ای که برای نواختن به تار می زنند.
دل پَر زدن-بسیار مشتاق بودن

تک روی-عمل بدون توجه به جمع

تو خط چیزی بودن-در کاری وارد بودن-در کاری تحقیق کردن

باز و ولنگ-گل و گشاد-بی نظم و ترتیب

بغل خوابی کردن-نزدیکی کردن

از سیر تا پیاز-همه چیز-با همه‌ی جزئیات

اشکنک سرشکنک داشتن(با خطر همراه بودن)

چاووش-کسی که به هنگام رفتن زایر به زیارت اشعار مناسب می خواند

دست ننه ات درد نکند-به تمسخر به کسی که کار نادرست کرده است می گویند

پشکل برچین-سخت بی سر و پا-بسیار حقیر

توپ-پرشده-کامل-بی نیاز

خورد رفتن-از بین رفتن قسمت اضافی در خیاطی-جذب شدن و حل شدن در چیزی

از جنب و جوش افتادن-آرام گرفتن-شور و هیجان خود را از دست دادن
از خود در آوردن(دروغ‌پردازی کردن)

دزد و دغل-نادرست و مکار

انگشت کردن-انگشت رساندن

پایین آمدن از خر شیطان- از خر شیطان پایین آمدن
روی دایره ریختن-روی داریه ریختن

 

بی معنی- بیخود

تب و تاب-سوز و گداز
خرناس کردن-خرخر کردن در خواب

 

چپو شدن-غارت شدن

این در و آن در زدن(برای انجام کاری کوشش بسیار کردن)

ابوطیاره-اتوموبیل کهنه و فرسوده

 
بچه افتادن-سقط شدن جنین
خاکه رو خاکه-پی در پی کاری را انجام دادن یا چیزی را خریدن
چیدن و واچیدن-آراستن-در جای خود گذاشتن

حاجی-به زیارت مکه رفته-نوعی خطاب عام
آیینه‌ی اسکندری-آفتاب

دلجور-همدل

خرکچی-چارپادار

جِرم-ته نشست هر چیز-آن چه از دود چسبنده بماند

تقدس مآبی-خود را به دروغ پارسا و پرهیز کار وانمود کردن

خالی بستن-چاخان کردن-بلوف زدن

به کسی رفتن-به کسی شباهت داشتن

دماغ کسی را سوزاندن-کسی را ناکام کردن-در حسرت گذاشتن

دور دست-جایی دور

بیا بیا- برو برو
بازم تو-نسبت به دیگران تو بهتر بودی

تو زرد از آب درآمدن-بی ارزشی یا فساد چیزی آشکار شدن

باطله-چیزی که ارزش خود را از دست داده است

آبکش کردن(سوراخ سوراخ کردن)

خاله خرسه-دوست نادان

دم گاو به دست آوردن-قدرت و موقعیتی به دست آوردن-وسیله ای برای معاش به دست آوردن

چشم سفید-گستاخ-حرف نشنو-پر رو

آبِ جو(ب)(مال دنیا، هرچیز فراوان و بی‌ارزش)

به چشم-اطاعت می شود

پولکی بودن-عادت داشتن به گرفتن رشوه-بدون پول کاری را انجام ندادن
پُر توپ-خشمگین

این پا آن پا کردن-دودل بودن-وقت تلف کردن

 

 
دُهُل دریده-بی شرم-ناپارسا
آش پشت پا-آشی که در روز سوم پس از رفتن مسافر بپزند و به فقرا بدهند

بز بگیر-کسی که همیشه به دنبال جنس ارزان یا معاملات پر سود است

پا سوخته ی کسی شدن-عاشق کسی شدن-زیان بردن به علت دوستی با کسی

حریم گرفتن-از کسی پروا داشتن-احترام کسی را نگه داشتن

تنبل خان-تن پرور

 

 
دوا به خورد کسی دادن-مسموم کردن-به زور به کسی دارو یا مشروب خوراندن

از قلم افتادن(فراموش شدن، مورد بی‌مهری قرار گرفتن)
افسرده‌بیان-بی‌هوده و بی‌مزه‌گو
تمام عیار-کامل-خالص-بدون نقص

چه صیغه ای است ؟-چه معنی داد ؟
چشم به هم زدن-زمان بسیار کوتاه-یک آن

دهان به دهان شدن-بحث و مجادله کردن-با پست تر از خود جر و بحث کردن

خرید خدمت-فروختن خدمت کارمند به اداره-پرداخت پول برای نرفتن به خدمت سربازی
دربند چیزی بودن-در خیال چیزی بودن

 

خالی بند-چاخان-دروغ گو

خاتم کاری-نشاندن استخوان در چوب برای نقش و نگار دادن

با نگاه کسی را خوردن-با چشم خریدار یا شهوانی به کسی نگریستن

باران خوردن-در زیر باران قرار گرفتن و خیس شدن

از پشت کوه آمدن-بی‌خبر از آداب و رسوم بودن-دهاتی بودن

پیش کسوتی-قدمت و برتری

 

بد هوا-کسی که به خیال های بلند تر از حد و حق خود افتاده باشد
جوش آمدن-به خشم آمدن-کج خلقی سخت کردن

 

حرف شنو-سر به را-مطیع

خیساندن-در آب فرو بردن-در آب گذاشتن-خیس کردن

دزد و حیز-نادرست و مکار

چشمه چشمه-سوراخ سوراخ-مشبک

آب از گلو پایین نرفتن-غصه و ناراحتی شدید داشتن

 

خراب-از کار افتاده-دارای اختلال-فاسد-منحرف اخلاقی
ایراد بنی‌اسرائیلی(بهانه‎های بی‌خود و بی‌جهت)
چنگلوک-مچاله شده-درهم و برهم-بی قواره
حاجی من شریک-کسی که خود را داخل کاری می کند و مدعی شراکت می شود
دور کسی گشتن-قربان صدقه ی کسی رفتن
بادپا-تند رو-تیز تک

احتیاطی(نجس، ناپاک)

دست کسی را کوتاه کردن-کسی را از چیزی یا کاری کنار گذاشتن

توپ ِ توپ-ثروتمند-بی نیاز

از آن نمد کلاهی به کسی رسیدن(بهره بردن از چیزی، نصیب بردن)

آب مروارید(تار شدن عدسی چشم)

دست و پا گیر-مزاحم-مانع از کاری

د ِ ؟-واقعن ؟-راستی ؟

خشت به قالب زدن-نگا. خشت انداختن

دلخوری-گله-شکایت-اوقات تلخی

 

بی در رو-بن بست

در رفتن تلنگ-باد صدادار در کردن-کنایه از ضعیف و ناتوان شدن

جُعلق-آدم بی سر و پا و بی ادب

 

دوا خوری-عرق خوری-مجلس صرف مشروبات الکلی

از مخ معاف بودن(دیوانه بودن)

اهل حال(دوستدار تفریح و خوش‌گذرانی)

حق البوق-رشوه

پیشنهاد-طرح

خیس کرده-تر کرده-در آب قرار داده

چادر نماز-چادری که زنان هنگام خواندن نماز بر سر می کنند

آتش‌پاره(شوخ و شنگ، فرز و چالاک، کرم شبتاب)
ریش کسی را در دست داشتن-از کسی نقطه ی ضعف در دست داشتن-از کسی گروی در دست داشتن
چروکیده-چین دار شده-ناصاف

چرم پاره-خرده های چرم در دکان کفاشی

جغ جغ-صدای به هم خوردن چند چیز-صدای همهمه

زمخت-درشت-ناهنجار

درد-نفرینی مانند کوفت-زهرمار-مرض

اسم درگوشی(نام دوم فرد مسلمان که نام یکی از امامان است)

چشم ورقلمبیده-چشم بیرون زده

رفتگار-رفتنی-مردنی

از آب درآمدن(نتیجه دادن، تربیت شدن، روشن شدن حقیقت)

در آستین داشتن-حاضر و آماده داشتن

بی در و پیکر-ولنگ و واز-بی حساب و کتاب-بی نظم و قاعده

با کله-دانا-چیز فهم-خردمند

حال کسی را گرفتن-کسی را ناراحت کردن-شادی کسی را به هم زدن

دست چپ از دست راست ندانستن-هر را از بر تشخیص ندادن

پای کسی را گرفتن-زیانی به کسی وارد شدن

آب نخوردن-درنگ نکردن

تبدیل به احسن کردن-چیزی را با چیز بهتری عوض کردن

خروجی-جای بیرون رفتن-مالیاتی که هنگام خارج شدن از کشور به دولت می پردازند

آتشِ بسته(طلا)

خدا خدا کردن-بسیار آرزومند چیزی یا کسی بودن و آن را از خدا خواستن-پناه به خدا بردن

تند-بسیار تلخ و تیز-سخت و شدید-پر رنگ

تنگ کسی افتادن-در مجاورت کسی قرار گرفتن

پیر پاتال-فرتوت-کهن سال
از لجِ-از سر لجاجت-از روی خشم
خجالت زده-شرم زده-شرمگین

از زبان کسی مو در آمدن(کنایه از فرط تکرار و بی‌نتیجه بودن سخنی است)

دست خوش !-آفرین

دُهُل دریده-بی شرم-ناپارسا

خوش خرید-کسی که چانه نمی زند و نقد معامله می کند

راست و حسینی-رو راست-بی شیله پیله

جار-چلچراغ-شمعدان

بیرون رفتن-به توالت رفتن

ته نشست-رسوب

پدر در آوردن-سخت انتقام گرفتن-گوشمالی دادن

الف شدن اسب-هر دو پا بلند کردن اسب

چاتمه-چند تفنگ که یه صورت ضربدر به هم تکیه داده اند

جَلد-چابک-چالاک-کبوتر دست آموز

حرز جواد-دعایی منسوب به جواد امام محمد تقی

دخیل بستن-بستن پارچه ای به ضریح یا سقاخانه به نیت برآمدن حاجتی

تُف کار-بچه باز

رَب و رُب ندانستن-ساده دل بودن-چیزی نفهمیدن

زبان زرگری-زبانی قراردادی که گروهی در میان خود بدان سخن گویند و دیگران آن را نفهمند

 

خود را به موش مردگی زدن-خود را ناتوان

 
ریزه خوانی کردن-غرغر کردن-نق زدن-ایراد گرفتن
تمرگیدن-با تحقیر و خشونت نشستن

دخالت کردن-در آمدن در کاری

زار زار گریه کردن-سخت گریه کردن

از دست برآمدن(ممکن و شدنی بودن، از عهده بر آمدن)

بز گرفتن-جنس ارزان و پر سود گیر آوردن

تلقین گفتن-مسائل دینی که بر سر گور کسی می گویند
از خر شیطان پایین آمدن(از لجاجت دست برداشتن، از تصمیم نادرستی منصرف شدن)

از لجِ(از سر لجاجت، از روی خشم)

حمام زنانه-جای پر سر و صدا و شلوغ

خوش خدمتی-خودشیرینی-چاپلوسی

زرد آلو عنک-نوعی زردآلوی نامرغوب و ترش

تخم چشم-مردمک چشم

دانه دانه-یک یک

خاله سوسکه-دختران خردسالی که ادای زنان بزرگسال را درمی آورند

خایه-بیضه-جرات

بَر و بیابان-دشت و صحرا

در هم بودن-پریشان بودن-پکر بودن-نگران بودن

جهل کردن-در انکار چیزی پافشاری کردن

افتادن به گردن کسی-به کسی تحمیل شدن

 

چمباتمه زدن-نشستن روی دو پا و بغل کردن دو رانو

ریش پروفسوری-ریشی که فقط روی چانه یلند شده است

 

زار-کوتاه شده ی هزار برای ریال

خام طمع-پر طمع و حریص-پر توقع

از زمین سبز شدن(ناگهان و بی‌خبر پدیدار شدن، به‌طور غیرمنتظره حاضر شدن)

دُم توی تاقچه گذاشتن-خود را گرفتن-لوس و ننر شدن

آب از گلو پایین نرفتن-غصه و ناراحتی شدید داشتن

از خوشحالی در پوست نگنجیدن(از شادی سر از پا نشناختن)

دُوال پا-آدم سمج

دیمی-کشت که از آب باران آبیاری شود-بدون برنامه و حساب-بی هدف

تخم پس انداختن-بچه ساختن-بچه به دنیا آوردن
دس دسی-خطابی همراه با دست زدن به کودکان نوپا
چاک دهن را چفت کردن-بستن دهان-سکوت کردن
پاشیر-گودال پای شیر آب

توجیهی-برنامه های توضیحی

دست کسی آمدن-آگاهی پیدا کردن-فهمیدن-بو بردن

توپ زدن-روی دست حریف برخاستن-کلک زدن

چای صافی-نگا. چای صاف کن

تو سری خور-آدم زور شنو-خوار و زبون

پالان گذاشتن بر کسی-کسی را خر کردن-فریب دادن

 

 

زیر سر داشتن-آماده شدن
در و تخته را مهر کردن-سکوت کردن-دست کشیدن
آب رفتن زیر پوست کسی-پس از لاغری کمی فربه شدن

حساب کردن-پرداختن خرج

دوگلاسی-سبیل نازک قیطانی

جفتک چارکش زدن-کنایه از جفتک زدن

ترکمون زده-نوعی دشنام است. توهینی برای زاییدن یا خراب کاری

رقصیدن توی تاریکی-بی موقع یا بدون اطلاع کاری را انجام دادن
تعارف دادن-هدیه فرستادن-پیشکش کردن

رَب و رُب ندانستن-ساده دل بودن-چیزی نفهمیدن

خدابیامرزی-درخواست بخشش

زدن به کمر کسی-نوعی نفرین و دشنام است

تحویل دار-کسی که در بانک از مشتری پول می گیرد و یا به او پول می دهد

از جا در رفتن-کنترل خود را ناگهان از دست دادن-ناگهان خشمگین شدن

دل تو ریختن-مضطرب و وحشت زده شدن بر اثر شنیدن خبر ناگوار

چشم غره رفتن-نگاه خشم آلود کردن

به مشروطه ی خود رسیدن-به هدف خود دست یافتن

زیر جامه-زیر شلواری

حرم خانه-درون خانه که زنان زندگی می کنند

تَفت دادن-کمی سرخ و برشته کردن-بی روغن حرارت دادن
دو پا در یک کفش کردن-سماجت و اصرار کردن

پاشنه بلند-کفش زنانه با پاشنه های بلند

رویم به دیوار-هنگام گفتن مطلب ناخوشایندی می گویند

دریدگی-وقاحت-بی شرمی-پر رویی

 

دیمی حرف زدن-سخن گفتن بدون اندیشیدن-حرف بی هوده و مفت زدن

اسب را گم کردن دنبال نعلش گشتن(اصل را از دست دادن و دنبال فرع گشتن)

 

افندی پیزی(به‌ظاهر شجاع و در واقع ترسو، پهلوان پنبه)

زاهرو-دالان-سرسرا

 

ترکه-آدم باریک و بلند