لیست کامل فرهنگ لغت، اطلاحات و تمثیل های مردم کوچه و بازار فارسی قسمت یازدهم

رد زدن-رد پای کسی را گرفتن-نشان به جایی بردن
در آمدن از آب-نتیجه دادن-تربیت شدن-روشن شدن حقیقت
آجر شدن نان-از بین رفتن درآمد
از گردۀ کسی کار کشیدن(کسی را به سود خود بی‌رحمانه به کار واداشتن)

 

تامین آتیه-پیش بینی و اندوخته برای زندگی آینده

درویش کردن چشم ها-نادیده انگاشتن-نگاه نکردن

به آتش کسی سوختن-به مکافات خطای دیگری مجازات دیدن

جلو پوزه ی کسی را تیغه گرفتن-جلو فضولی های کسی را گرفتن

چار خیابان زدن موی سر-تراشیدن مو به شکل + که برای تنبیه دانش آموران انجام می گرفت

حقه به کار زدن-نگا. حقه به کار بردن

از دروازه نگذشتن، از سوراخ سوزن گذشتن-حالاتی بی‌ثبات و بسیار متضاد داشتن

خفتی-نوعی گردن بند از جواهرات-شلواری مانند چاقچور ولی بدون جوراب
به دم و دود رسیدن-سر و سامان یافتن

 
آفت-زن عشوه‌گر و فتنه‌انگیز
تحصیل کرده-درس خوانده
جلف-سبک-کسی که حرکات سبک دارد

باد در سر داشتن-تکبر و غرور داشتن

دو دستگی-اختلاف عقیده-عدم اتفاق
خل بازی-حرکات غیر منطقی و غیر عاقلانه

در رو-راه خروجی-مخرج-بیرون شد

پِر پِری-سخت نازک و باریک و تنگ

به راه انداختن-راه انداختن-به کار انداختن

ادب شدن-فهمیدن-با تنبیه عاقل شدن-تجربه آموختن-آدم شدن

دبیرستان-آموزشگاه برای دریافت دیپلم متوسطه

 

 

 

ابتدا به ساکن-ناگهانی-بی‌مقدمه

تخته گاز-با سرعت تمام راندن اتومبیل

چار چشم-کسی مه عینک می زند
پس کله ی کسی زدن-کسی را به کاری واداشتن

حقوق بگیر کس-ی که ماهانه دستمزد می گیرد

بیخ گیس ماندن- بیخ ریش ماندن

دوره ی آخرالزمان-روزگار آشفته و پر ظلم و فساد
آب کردن(جنس نامرغوب را فروختن)

حلبی-کنایه ازجنس آهنی کم مقاومت
ریش و پشم-موهای صورت-ریش و سبیل

ددم وای-وای پدرم-برای اظهار تاسف یا مزاح و شوخی گفته می شود

آتش زیر پا داشتن(بی‌قرار بودن)

چاقو دسته کردن-از سرما لرزیدن

دست کسی را توی پوست گردو گذاشتن-کسی را گرفتار مشکل و سختی کردن

 

خوش ترکیب-نگا. خوش تراش

خیک باد-باد کرده-شکم آورده-آبستن

جا ماندن-فراموش شدن

حساب کسی را رسیدن-از کسی انتقام گرفتن-کار کسی را ساختن

چاک دهن را چفت کردن-بستن دهان-سکوت کردن
چشم بلبلی-دارای چشم گرد-نوعی لوبیا

د ِ ؟-واقعن ؟-راستی ؟

دست بده داشتن-بخشنده بودن
دمخور-مصاحب-معاشر-همنشین

زور آوردن-زیر فشار گذاشتن-در تنگنا قرار دادن

به راست راست-فرمان نظامی برای گردش به راست
روده درازی کردن-پر حرفی کردن-وراجی کردن

 

حرص خوردن-عصبانی شدن

درینگ-صدای خوردن مضراب یا ناخن با ساز

روضه خواندن-سخنان بی فایده گفتن-آه و ناله کردن

چادر درانی-جلوگیری از رفتن زن مهمان

راه اندازی-راه انداختن

جد و آباد-آبا و اجداد-پدر و پدر بزرگان

چُغُل-سخن چین

روی کسی نشدن-خجالت کشیدن

داغان کردن-از هم پاشاندن-متفرق کردن

خال باز-کسی که ورق ها را با تردستی می اندازد و مردم را فریب می دهد

راست رو-رو به رو-مقابل

باز و ولنگ-گل و گشاد-بی نظم و ترتیب

جزیی فروش-کسی که که کالا را در اندازه های کوچک می فروشد

چنگول چنگولی-مجعد-حلقه حلقه-پر چین و شکن

بادبادک-مرغ کاغذی-اسباب بازی کودکان که به هوا می کنند

بد عنق-کج خلق-بد اخلاق

دامن بر آتش زدن-فتنه ای را شدیدتر کردن

چل و یک منبر روشن کردن-چهل و یک شمع نذری در چهل و یک مجلس روضه خوانی

دل خوشکنک-مایه دلخوشی اندک-آن چه بی پایه ولی مایه ی خرسندی است-گول زنک

جوراب شلواری-جوراب همراه با شلواری از همان جنس و چسبیده به آن

 

دَقی-صدای کوبیدن چیزی به چیزی
راه گم کردن-نه از روی میل و اراده بلکه اتفاقی به جایی آمدن

 

دو دوزه بازی-دو رویی-کلک زنی
جای شکرش باقی است-باید سپاس داشت که از این بد تر نشده است

خم گرفتن-فنی از کشتی

ردیف کردن-جور کردن-آماده کردن

ادا اصول-ادا اطوار

بالای چشمت ابروست- به کسی نگفتن که بالای چشمت ابروست

رو گرفتن-چهره ی خود را پوشاندن

خم گرفتن-فنی از کشتی

پف کرده-بادکرده-ورم کرده

جِر گرفتن کسی را-اوقات کسی تلخ شدن
بد مزاج-عبوس-ترشرو-تندخو

پا به دو گذاشتن-به سرعت فرار کردن

آب از دریا بخشیدن-از کیسه‌ی خلیفه بخشیدن

 

ارواح بابات(به هنگام سرزنش برای ناکام شدن در کاری گفته می‌شود)

زهرآب-ادرار-شاش-پیشاب

دَرَ ک-در کوچک-برای نشان دادن بی اعتنایی نسبت به رویدادی بد به کار می رود

آبِ خشک-آب بسته

آمپر کسی بالا رفتن(از کوره در رفتن)

ریشه کردن-قوام یافتن-جایگیر شدن-مستحکم شدن وضع

داوطلب-خواستار-نامزد

حاجی ارزانی-گران فروش

 
بز گرفتن-جنس ارزان و پر سود گیر آوردن

پشت گوش انداختن-دیر انجام دادن-اهمیت ندادن-امروز و فردا کردن

بز دل-ترسو

آت و آشغال(وسایل کهنه و بی‌مصرف)

چپری آمدن-زود آمدن

آبستن فرزندکش-دنیا-روزگار

رو نشان دادن-چهره نمایاندن
از خدا بی‌خبر-ظالم-نابه‌کار

چلو خورش-غذایی مرکب از چلو و یک نوع خورش

پرت از مرحله-دور از اصل موضوع

بعد از نود و بوقی-پس از مدتی دراز

بشکن-صدایی که در حال شادی و پایکوبی از بهم زدن انگشتان در می آورند.

 

جز زدن-ناله و زاری کردن

 

اهل حال-دوستدار تفریح و خوش‌گذرانی

آبِ کبود-آسمان

راه آمدن-سازش کردن-همراهی کردن

ذکر گفتن-پی در پی دعا خواندن

زیر گرفتن-زیر کردن

آهو چشم-معشوق-شاهد

به عمل آوردن-به اجرا در آوردن-برای استفاده آماده کردن

دست از همه جا کوتاه شدن-بی چاره و بی پناه شدن

در هم و بر هم-آشفته-پریشان-آمیخته

بسلامت-همراه با تندرستی-تندرست-در پاسخ به خداحافظی گفته می شود

حساب سوخته-بدهی قدیمی

اما توی کار آوردن(شک و تردید درست کردن، اشکال‌تراشی کردن)

از زبان کسی مو در آمدن(کنایه از فرط تکرار و بی‌نتیجه بودن سخنی است)
خط خطی شدن اعصاب-خرد شدن اعصاب-خراب شدن اعصاب

اخ و تف کردن(آب دهان بیرون افکندن)

جیر جیر کردن-داد و فریاد عاجزانه کردن برای میانجی طلبی

پالان کردن کسی-فریب دادن کسی

ری کردن-زیاد شدن و برکت کردن برنج و آرد و مانند آن ها پس از ریختن آب بر آن ها

 

پرت کردن حواس-حواس را از اصل موضوع منحرف کردن
حرف پراندن-بدون اندیشیدن چیزی گفتن
پیزر-پوشال های نازکی که برای نشکستن ظروف شیشه ای میان آن ها می گذارند

برچسب زدن-تهمت زدن

به هدر دادن-تلف کردن-تباه کردن-از دست دادن

در آمدن از آب-نتیجه دادن-تربیت شدن-روشن شدن حقیقت
پیش بینی کردن کار یا شخصی

دگنگ-چوب-چماق-اعمال زور

تو تاریکی رقصیدن-بدون آگاهی کاری را کردن-بی موقع کاری را کردن

چپ رو-تند رو
به تور انداختن-به چنگ آوردن-تصاحب کردن

روی شاخ بودن-مسلم بودن-قطعی بودن

چاله چوله-جای پر از گودال-زمین ناهموار

خود را خوردن-رنج بردن

درگیری-گرفتاری-نزاع-جنگ
پا روی هم انداختن-بی خیال بودن-بی توجه بودن

 
دست نشانده-زیر دست-مطیع-فرمان بردار

آتو-بهانه-دستاویز-نقطه‌ضعف

چوبدار-گله دار-گوسفند دار
آشنایی به روشنایی انداختن(پس از مدت‌ها تصادفی آشنایی را دیدن)
آش دهن سوزی نبودن-زیاد جالب نبودن-اهمیت زیادی نداشتن

راستی راستی-حقیقتن-واقعن

خاک تو سری-مصیبت زدگی-گرفتاری-بدبختی

از خوشحالی در پوست نگنجیدن-از شادی سر از پا نشناختن

دست و پای خود را جمع کردن-ترسیدن و مواظب گفتار و کردار خود شدن

الانه(همین حالا، هم اکنون)

پر کردن کسی-کسی را تحریک کردن

 

خلاص-تمام شد-مُرد

اسم درگوشی(نام دوم فرد مسلمان که نام یکی از امامان است)

جل و پلاس خود را پهن کردن-در جایی اقامت کردن

چشم و گوش بسته-بی تجربه و بی اطلاع
دلچرکی-ناخوشایندی-اکراه

تو دوزی-دوختن از درون

پس زدن-کنار زدن-دور کردن-نپذیرفتن-رد کردن

بزن و بکوب-ساز و آواز و رقص-مجلس بزم

چتر باز-مهمان ناخوانده به وقت غذا

پس افت-حقوق هنوز پرداخت نشده

خوردن-مغلوب شدن-شکست یافتن-فرودادن

بی معنی- بیخود

جا-رختخواب-بستر

خرج کردن-هزینه کردن-صرف کردن

آسمان (و) ریسمان(حرف‌های بی‌ربط و صد تا یک قاز)

بند-ریسمان-طناب-رشته

زیش ریش-تار تار-از هم جدا شده

اره دادن و تیشه گرفتن-جنگ و دعوا داشتن
چشم کسی را دزدیدن-هنگام غفلت کسی کاری را انجام دادن یا چیزی را برداشتن

دل به دریا زدن-بدون توجه به خطر به کاری اقدام کردن-هرچه بادا باد گفتن

خوش آب و هوا-معتدل-کنایه از جایی که در آن وسایل خوشی فراهم باشد

این پهلو آن پهلو شدن(این دنده آن دنده شدن، غلتیدن از پهلویی به پهلوی دیگر)

از قلم افتادن(فراموش شدن، مورد بی‌مهری قرار گرفتن)

جوجه خروس-جوان تازه به دوران رسیده

جیش-ادرار در زبان کودکان

دوش فنگ-نهادن قنداق تفنگ در کف دست و لوله ی آن بر دوش

افسارگسیخته-سرکش

پدر سوخته-بد سرشت-بسیار زرنگ و رند

خوش حرکت-خوش رفتار-طناز

حقه سوار کردن-فرو کردن چوب وافور در دهانه ی حقه-فریب دادن

چاییده-سرما خورده-زکام گرفته

جیز شدن-سوختن در زبان کودکان

از این حَسن تا آن حَسن صد گز رسن(در باره‌ی دو چیز گویند که ظاهری یکسان و بهایی بسیار متفاوت دارند)

دک و دنده-بالا تنه

اما توی کار آوردن(شک و تردید درست کردن، اشکال‌تراشی کردن)

آجیل مشکل‌گشا-آجیلی که برای گشایش کار می‌خرند و بین مردم متدین پخش می‌کنند

پساب-آبی که پیش از این در آن چیزی خیسانده یا جوشانده باشند

دل و روده بالا آمدن-به حالت تهوع افتادن

خبر چین-سخن چین-جاسوس

اسباب‌چینی(دسیسه‌چینی، توطئه‌چینی)
چرند اندر چرند-پرت و پلا

الانه(همین حالا، هم اکنون)

 

از جا پریدن(یکه خوردن، عصبی شدن)

جَلدی-بی درنگ-به چالاکی

پرند-حرف بی هوده

دروازه بان-محافظ دروازه در فوتبال-گلز

چنگول چنگولی-مجعد-حلقه حلقه-پر چین و شکن

الف-قاچ خربزه و از این قبیل-بچه‌ی کوچک-سیخ-راست

 

بی بی قدومه-دختر بچه ای که ادای مادر بزرگ ها را در می آورد

 

 

برگ زدن-حقه زدن-سر کسی کلاه گذاشتن-تقلب کردن

بازداشتن-منع کردن-مانع شدن

حنای کسی رنگ نداشتن-اعتبار نداشتن-دارای نفوذ نبودن

دندان گِرد-طمع کار-آزمند-گران فروش

اُق زدن-بالا آوردن

باب-مرسوم-معمول

خنگ-نادان-ابله-کودن

خود را به نفهمی زدن-تظاهر به نفهمیدن کردن

دست آخر-سرانجام-آخر سر-آخر کاری

جیز-اسم صوت در زبان کودکان به معنی سوختن

پاپوش دوختن-سخت حیله گر بودن

حالی کردن-فهماندن

تشر تو شور کردن-هرت و پورت کردن

دراز کش-افتاده-خوابیده

پساب-آبی که پیش از این در آن چیزی خیسانده یا جوشانده باشند

خوش حرکت-خوش رفتار-طناز

در چاه افتادن-فریب خوردن

خنج انداختن-پنجول انداختن-خراشیدن پوست دیگری با ناخن

خرحمالی کردن-کار کردن بی اجر و مزد

راه نزدیک کردن-میان بر زدن-مهمان شدن بر کسی که خانه اش نزدیک است
جیب کَن-کسی که کارش اخاذی و تلکه است-کسی که دیگران را می دوشد

خوردگی-ساییدگی-فرسودگی

جالباسی-کمد لباس-جا رختی

در رفتن تلنگ-باد صدادار در کردن-کنایه از ضعیف و ناتوان شدن

 

آبکش کردن-سوراخ سوراخ کردن

جگری-به رنگ جگر

بکن نکن-امر و نهی

خنِس و فنِس-گرفتاری و ناراحتی

زیر کاسه نیم کاسه بودن-در کاری رازی پنهان بودن-مکر و حیله ای در کار بودن

رج زدن-ردیف ایستادن-صف بستن-نوشتن مشق به ترتیب عمودی

این پهلو آن پهلو شدن(این دنده آن دنده شدن، غلتیدن از پهلویی به پهلوی دیگر)

تیله ی کسی بودن-گوش به فرمان کسی بودن-زیر اراده ی کسی بودن
بلا تکلیف-کاری که معلوم نیست چه باید بشود-کسی که نمی داند چه باید بکند

انگشت‌نگاری(ثبت کردن اثر خطوط روی انگشتان برای شناسایی در آینده)

خاطر خواه-عاشق-دل باخته

بلد-راهنما-کسی که راه را می شناسد
تصدق شدن کسی را-بلاگردان کسی شدن-قربان صدقه ی کسی رفتن

اجاق-دودمان

جا دار-وسیع-فراخ

پشت بشقاب کشیدن-تهدید کردن به قطع کمک

بچه ی-اهل ِ

خاکروبه-زباله-آشغال

ادا اطوار(پیچ و تاب و حرکات غیرطبیعی بدن برای جلب توجه)

دست بردار-دست بردارنده-ترک کننده

دل گرفتن-غمگین شدن-متاثر شدن

پات-بی آبرو-بی تربیت

ارباب حجت(اهل منطق)
حق کسی را کف دست کسی گذاشتن-کسی را به سزای کار خود رساندن
 

چرکوندی-لکه دار کثیف
پهلوان پنبه-درشت اندام ولی بی زور-پهلولن دروغی

تبانی کردن-پنهانی پیمان بستن-ساخت و پاخت

خرده شیشه داشتن جنس کسی-بدحنس بودن-آب زیرکاه بودن

بی گدار به آب زدن-نسنجیده به کاری اقدام کردن-بی احتیاطی کردن

چاشنی کردن-چیزی را با چرب زبانی به کسی قالب کردن
آب دادن بند(خود را لو دادن، فرصت را از دست دادن)

بنا بودن-قرار بودن

چارگوش-مربع-دارای چهار زاویه-چهار خانه
حمله-بیماری غش-صرع

بی سر و سامان-مفلس-محتاج-آشفته-درهم ریخته-پریشان

دَم کرده-پر رطوبت-باد کرده

پی نخود سیاه فرستادن کسی-کسی را از سر خود باز کردن

ترید- تلیت
بلا نسبت-دور از جانب شما

خوب کردن-درمان کردن-شفا دادن

با آب و تاب-با شرح و تفصیل

از خدا بی‌خبر-ظالم-نابه‌کار

پر شر و شور-پر غوغا-پر هیاهو

بده اون دستت-آی زکی !
اهل کاری بودن(وارد بودن در کاری)
بد اخم-عبوس و ترشرو

زنده بلا، مرده بلا-کسی که هم در زندگی و هم پس از مرگ موجب زنج و آزار مردم است

حرف‌های بی‌ سروته و بی‌ربط زدن

جغجغه-بازیچه ای برای کودکان که چون آن را به حرکت در آورند صدا می کند

 

ارواح بابات(به هنگام سرزنش برای ناکام شدن در کاری گفته می‌شود)

دستی پز-نانوایی که در خانه نان می پزد
تیکه-چیز جالب-نصیب و قسمت-زن زیبا و خوشگل

چرخی-کبوتری که در آسمان معلق می زند-کسی که روی چرخ و گاری چیزی می فروشد

چلو-برنج آب کشیده
خواب به خواب شدن-خواب از سر پریدن-بدخواب شدن

 

برق از کسی پریدن-سخت ترسیدن-جا خوردن

دود و دم داشتن-بساط چای و قلیان یا تریاک گستردن

رسیدن به عرصه-بزرگ شدن-به سن پختگی رسیدن

آبِ خشک(آب بسته)

خرت به چند-کی از تو پرسید؟ به حساب آوردن-اعتنا کردن

خال باز-کسی که ورق ها را با تردستی می اندازد و مردم را فریب می دهد

درز گرفته-کوتاه کرده
حقوق بگیر کس-ی که ماهانه دستمزد می گیرد

دردسر-گرفتاری-سرگردانی
دور تسبیح-بسیار و بی شمار
چرکتاب-پارچه ای با رنگ خاکستری یا قهوه ای که چرک را زود نشان نمی دهد

دختراندر-نادختری-دختری که از شوهر یا زن دیگری باشد

چرس رفتن-حشیش کشیدن

آب شدن قند توی دل(لذت بسیار بردن)

پر رویی-بی شرمی-وقاحت-دریدگی
برخوردن به کسی ،-به نطر کسی ناپسند آمدن-به کسی گران آمدن-احساس اهانت کردن-با کسی دیدار کردن

داشم-اصطلاح داش مشدی ها به معنی برادرم

بید خورده-کهنه و فرسوده

پشت چشم کسی باز ماندن-انگار نه انگار-برای کسی فرقی نداشتن

تِر تِر-آواز بیرون آمدن فضولاتِ بیمار اسهالی

خر بی یال و دم-احمق-نادان
خاصه تراش-آرایشگر مخصوص بزرگان

پس پسکی-حالت کسی که رو به عقب گام برمی دارد

خط افتادن-خراش افتادن

باد کردن-به خود بالیدن-مغرور شدن
خر چسونه-در مقام تحقیر به شخص خقیر و ناقابل می گویند-نام حشره ای است
دست راستی-از جناح راست-موافق حکومت

 

افتادن دست-از فرط کار زیاد در دست‌های خود احساس خستگی بسیار کردن

رمبیدن-خراب شدن-فرو ریختن

حسابگر-کسی که در کارها سود و زیان خود را در نظر می گیرد

 

به دست و پا افتادن-به تلاش و تقلای زیاد افتادن

اوراق شدن(از هم پاشیدن، از کار افتادن)

از ران خود کباب خوردن(با سختی چیزی به‌ دست آوردن)

آدم دو قازی-شخص بی‌سروپای بی‌ارزش

 

چارلا-چهار لا-چهار تو
به چوب بستن کسی-کسی را با چوب تنبیه کردن-فلک کردن

حضوری-رو در رو

آب شدن قند توی دل-لذت بسیار بردن

چروکیده-چین دار شده-ناصاف

زبان گیره-وسیله ای که پزشک با آن زبان بیمار را هنگام معاینه گرفته و نگاه می دارد

آهو چشم-معشوق-شاهد

از دست کسی در رفتن(کاری را بی‌اختیار و ناخواسته انجام دادن)

دل خالی کردن-کین خود را گرفتن-از رنج دشمن شاد شدن

ترقه فرنگی-بچه ی شرور

 
اخت شدن با کسی(مانوس شدن با کسی)
دست پخت-شیوه ی پختن-هنر پختن

زیر لبی-زیر زبانی