رویکرد، انعکاس جداگانه دریافتها و پرداختهای ناخالص نقدی عملیاتی است. اطلاع از منابع مشخص دریافت نقدی و مقاصد مربوط به پرداختهای نقدی انجام شده در دورههای گذشته می‌تواند در برآورد جریانهای نقدی آتی مفید واقع شود، لیکن این رویکرد با ارایهی جزئیات مربوط به خالص جریانهای نقدی ناشی از فعالیتهای عملیاتی، به این امر کمک میکند. نحوهی عمل در روش مستقیم بدین صورت است که با در اختیار داشتن مانده‌های ابتدا و پایان دوره حساب‌های دفتر کل و تعدیل حساب‌های صورت سود و زیان تعهدی، به جریانهای نقدی ناشی از فعالیتهای عملیاتی دست می‌یابیم.
رویکرد غیرمستقیم: این رویکرد با سود عملیاتی شروع و با انجام تعدیلاتی به شرح زیر به خالص جریان نقدی ناشی از فعالیتهای عملیاتی دست می‌یابیم:
اثر معاملات و رویداد‌هایی که دارای ماهیت غیرنقدی است اما در محاسبه سود عملیاتی منظور شدهاند. مانند استهلاک و هزینهی مطالبات مشکوک الوصول و هزینهی مزایای پایان خدمت کارکنان.
اثر اقلامی که در محاسبه سود و زیان عملیاتی دوره جاری منظور شدهاند، لیکن جریانهای نقدی مرتبط با آنها در این دوره انجام نشده است مانند افزایش یا کاهش در مانده حساب‌های موجودی کالا، حساب‌های دریافتنی، حساب‌های پرداختنی و پیشپرداخت هزینهها، ممکن است این سوأل مطرح شود که چرا از سود عملیاتی شروع می‌کنیم نه از سود خالص؟ در پاسخ می‌توان چنین گفت که آن گروه از جریانهای نقدی که مرتبط با بخش عملیاتی سود و زیان است، در صورت جریان نقدی بهعنوان جریان نقدی عملیاتی طبقهبندی میشود و فعالیتهای عملیاتی عبارت از فعالیتهای اصلی و مستمر مولد درآمد عملیاتی واحد تجاری است. از آنجایی که سود خالص شامل اقلام غیرعملیاتی نیز میباشد، بنابراین استفاده از سود عملیاتی ارجعتر است. برتری اصلی روش غیرمستقیم آن است که تفاوت بین سود عملیاتی و جریان وجه نقد ناشی از فعالیتهای عملیاتی بهگونه برجستهای نشان داده میشود. بهنظر بسیاری از استفادهکنندگان از صورتهای مالی، چنین روشی در ارایهی تصویری از کیفیت سود واحد تجاری، حائز اهمیت اساسی است (مشایخی، 1388).
ب- جریانهای نقدی ناشی از بازده سرمایهگذاری و سود پرداختنی بابت تأمین مالی:
پرداختهای مرتبط با سود و کارمزد تأمین مالی، سود سهام و درآمد سرمایهگذاری در سر فصل جداگانهای طبقهبندی می‌شوند. مطابق با استانداردهای ایران، بهدلایل زیر سر فصل جداگانهای بهنام( بازده سرمایهگذاری‌ها و سود پرداختنی بابت تأمین مالی )در صورت جریان نقدی پیشبینی شده است (مشایخی، 1388) جلوگیری از خدشهدار شدن یکنواختی ارایه صورتهای مالی و در نتیجه تضعیف قابلیت مقایسه
ایجاد و هماهنگی بین صورت جریان نقدی و صورت سود و زیان
جلوگیری از تأثیر ساختار سرمایه واحد تجاری بر جریان نقدی ناشی از فعالیتهای عملیاتی بازده سرمایهگذاری و سود پرداختنی بابت تأمین مالی در برگیرندهی دریافتهای حاصل از مالکیت سرمایهگذاری و سود دریافتنی بابت سپرده‌های سرمایهگذاری بلند مدت و کوتاه مدت بانکی و نیز پرداختهای انجام شده به تأمینکنندگان منابع مالی بابت سود تضمین شده است. نمونه اقلامی‌که در این طبقه قرار می‌گیرند به شرح زیر است:
جریانهای نقدی ورودی:
سود و کارمزد دریافتی
سود سهام دریافتی شامل سود سهام دریافتی از شرکت‌های سرمایهپذیری که در سرمایهگذاری در آنها به روش ارزش ویژه در حساب‌ها انعکاس یافته است.
جریانهای نقدی خروجی:
سود و کارمزد پرداختنی
سود سهام پرداختنی
حصهای از اقساط اجاره به شرط تملیک پرداختنی که هزینه تأمین مالی محسوب میشود.
ج- جریان نقدی مرتبط با مالیات بردرآمد:
در سرفصل فعالیتهای عملیاتی منعکس نمیشود و بهصورت یک سرفصل جداگانه گزارش میشود. دلائل این موضوع را می‌توان به شرح زیر دانست (مشایخی، 1388):
مالیات بر درآمد مربوط به فعالیتهای عادی و غیرعادی است. بنابراین انعکاس آن در سر فصلهای فعالیتهای عملیاتی گویای ماهیت آن نیست.
تخصیص اختیاری مالیات بر سرفصل‌های مختلف اهمیت رقم مربوط به مالیات بردرآمد و گزارشگری رقم پرداختی بابت مالیات جریانهای نقدی مرتبط با مالیات بردرآمد برای اغلب استفادهکنندگان صورتهای مالی داری اهمیت ویژه است. جریانهای نقدی مرتبط با این طبقه، تنها منحصر به پرداخت‌ها یا علیالحساب‌های پرداختی از بابت مالیات بردرآمد و یا استرداد مبالغ پرداختی از همین بابت است و در برگیرندهی جریانهای نقدی مربوط بهسایر انواع مالیات‌ها همچون مالیات‌های تکلیفی، و مالیات‌های مستقیم وضع شده بر تولید یا فروش نمی‌باشد.
د- جریان نقدی ناشی از فعالیتهای سرمایهگذاری:
این طبقه شامل جریانهای ورودی و خروجی نقدی مربوط به تحصیل یا فروش دارایی‌های عملیاتی (اموال،ماشین آلات و تجهیزات)، خرید و فروش سرمایهگذاری‌های کوتاه مدت و بلند مدت، دارایی‌های نامشهود و نیز پرداخت و وصول تسهیلات اعطایی به اشخاص مستقل از واحد تجاری بهجز کارکنان میباشد. نمونه اقلامی که در این طبقه قرار می‌گیرند به شرح زیر می‌باشند (مشایخی، 1388):
جریان ورودی وجه نقد دریافتی از:
فروش اموال، ماشینآلات و تجهیزات، فروش سرمایهگذاری، فروش دارایی‌های نامشهود، وصول وام اعطایی.
جریانهای خروجی وجه نقد پرداختی از:
تحصیل اموال، ماشینآلات و تجهیزات، سرمایه بلند مدت در اوراق بهادار و اوراق مشارکت، وام های نقدی پرداختی به سایر اشخاص، تحصیل سایر دارایی‌های مورد استفاده در عملیات مانند دارایی‌های نامشهود.
ه- جریانهای نقدی ناشی از فعالیتهای تأمین مالی:
این طبقه شامل جریانهای ورودی و خروجی نقدی مربوط به فعالیتهای تأمین مالی (استقراض یا انتشار سهام) جهت دریافت وجه نقد برای واحد تجاری است. جریانهای خروجی نقد زمانی رخ میدهد که اصل مقادیر به مالکان و اعتباردهندگان برگشت داده شود.
نمونه اقلامی‌که در این طبقه قرار می‌گیرند به شرح زیر هستند (مشایخی، 1388):
جریان ورودی وجهنقد دریافتی از:
محل انتشار نقدی سهام، اعتبار دهندگان از محل انتشار اوراق بدهی
جریان خروجی وجهنقد پرداختی از:
به اعتباردهندگان بابت اصل وام و استقراض دریافتی، بابت حصه اصل اقساط اجاره به شرط تملیک، بازخرید سهام (سهام خزانه)
2-2-4- اهمیت جریان نقدی
توانایی یک واحد انتفاعی در دستیابی و تولید وجوه نقد، معیار مهمی برای تصمیمگیری و قضاوت درباره آینده گردش وجه نقد است. وجه نقد را می توان نقطه شروع و پایان چرخه عملیات تصور نمود. به این معنا که هر دوره از عملیات واحد تجاری با پرداخت (یا تعهد پرداخت) وجه نقد شروع میشود و با دریافت (یا اخذ تعهد پرداخت) وجه نقد پایان مییابد. اقلام سود و ترازنامه که بر مبنای حسابداری تعهدی اندازهگیری شده است مبنای مفیدی از سنجش کارآیی موسسه و اطلاعاتی مرتبط در ارتباط با پیشبینی فعالیت آتی واحد تجاری و پرداخت سود سهام فراهم می نماید. به دلیل جهتگیریهای ذاتی و عمومی حاصل از به کارگیری روشهای تخصیص و نیز بهای تاریخی معاملات مطمئن نیستیم که روشهای حسابداری سنتی جوابگوی فعالیتهای پیچیده اقتصادی باشد. یکی از راههای اجتناب از چنین جهتگیریها تاکید بر گزارش دهی وجوه نقد است که این گزارش به همراه سایر اطلاعات و طبقهبندیهای مناسب به استفادهکنندگان صورتهای مالی اجازه میدهد که آنها پیشبینیهایشان را در مورد وضعیت آینده انجام دهند (یوسفی، 1380).
2-2-5- گزارش جریانهای نقدی ناشی از عملیات
مبلغ جریانهای نقدی ناشی از فعالیتهای عملیاتی، یکی از شاخصهای اصلی ارزیابی این موضوع است که عملیات واحد تجاری تا چه میزان به جریانهای وجه نقد کافی جهت بازپرداخت وامها، نگهداشت توان عملیاتی واحد تجاری و پرداخت سود سهام منجر شده و انجام سرمایهگذاری های جدید را بدون تمسک به منابع مالی خارج از واحد تجاری میسر کرده است. ارائه اطلاعات درباره جزئیات جریان های نقدی عملیاتی تاریخی، در کنار سایر اطلاعات برای پیشبینی جریانهای نقدی آتی مفید است .
فعالیتهای عملیاتی عبارت از فعالیتهای اصلی مولد درآمد عملیاتی واحد تجاری است. فعالیتهای مزبور متضمن تولید و فروش کالا و ارائه خدمات است و هزینهها و درآمدهای آن در صورت سود و زیان منظور میشود. جریانهای نقدی ناشی از عملیات اساساً در بر گیرنده جریانهای ورودی و خروجی نقدی مرتبط با فعالیتهای مزبور است. مثال هایی از جریانهای نقدی ناشی از فعالیتهای عملیاتی به شرح زیر است:
الف : دریافتهای نقدی حاصل از فروش کالا و ارائه خدمات.
ب : دریافتهای نقدی حاصل از حق امتیاز، حق الزحمه، کارمزد و سایر درآمدهای عملیاتی.
ج : پرداختهای نقدی به فروشندگان کالا و خدمات.
د : پرداختهای نقدی به کارکنان واحد تجاری یا از جانب آنها.
ه : دریافتها و پرداختهای نقدی یک شرکت بیمه بابت حق بیمهها، خسارات، مستمریها و سایر پرداختهای بیمهای.
و : دریافتها و پرداختهای مرتبط با قردادهای منعقد شده با اهداف تجاری و عملیاتی.
ز : پردختهای نقدی بابت مزایای پایان خدمت کارکنان و هزینه سازماندهی مجدد.
2-2-6- اهمیت جریانهای نقدی عملیاتی
اگر یک شرکت بخواهد در عرصه تجارت باقی بماند، خالص جریانهای نقدی حاصل از فعالیت عملیاتی آن در بلند مدت باید مثبت باشد، شرکتی که جریانهای نقدی ناشی از فعالیتهای عملیاتی منفی داشته باشد قادر نخواهد بود همیشه از منابع، وجه نقد لازم را تأمین کند. در حقیقت توان شرکت در تأمین وجه نقد از طریق فعالیتهای سرمایهگذاری یا مالی تا حد زیادی به توانایی او در تأمین وجه نقد از محل عملیات عادی شرکت بستگی دارد. اعتبار دهندگان و سهام داران حاضر نیستند در شرکتی سرمایهگذاری کنند که از فعالیتهای عملیاتیاش وجه نقد کافی فراهم نمیشود و در مورد پرداخت سود سهام بهره بدهیهایش در سر رسید اطمینان وجود ندارد (تالانه و مراد زاده فرد، 1382).
2-2-7- هدف صورت گردش وجه نقد
هدف اصلی صورت گردش وجه نقد فراهم کردن اطلاعاتی پیرامون دریافتها و پرداختهای نقدی شرکت در طی دوره حسابداری میباشد. علاوه بر این فراهم کردن اطلاعات در مورد تمامی فعالیتهای سرمایهگذاری و تأمین مالی شرکت در طی دوره نیز از اهداف دیگر آن است. بنابر این صورت گردش وجوه نقد سرمایهگذاران، اعتبار دهندگان و دیگران را در ارزیابی عوامل زیر یاری میدهد.
توانایی شرکت در فراهم کردن جریانهای نقدی مثبت در دورههای آتی؛
توانایی شرکت در پرداخت سود سهام و ادای تعهدات؛
نیاز شرکت به منابع مالی خارج از شرکت؛
دلایل اختلاف بین سود خالص عملیاتی و جریانهای نقدی حاصل از فعالیتهای عملیاتی؛
جنبههای نقدی و غیر نقدی فعالیتهای سرمایهگذاری و تأمین مالی شرکت برای دوره مورد گزارش
علل تغییر در نقد و م
عادل های نقد در ابتدا و پایان دوره.
2-2-8- فرضیهها موجود در خصوص جریانهای نقدی
دو فرضیه در خصوص جریان های نقدی وجود دارد که عبارتند از :
الف) فرضیه اطلاعات جریان های نقدی ( CFI )14
ب) فرضیه جریان نقدی آزاد سرمایه گذاری بیش از حد ( FCF )15 (چالاکی ، 1382)
2-2-8-1- فرضیه اطلاعات جریان نقدی (CFI)
طبق این فرضیه، تغییرات در سود سهام اطلاعاتی درباره جریانهای نقدی شرکت در بردارد و مدیریت از آن برای انتقال اطلاعات داخلی جریانهای نقدی در دسترس شرکت به سایر افراد ذینفع در بازار استفاده مینماید.
بر اساس این فرضیه تغییر در سود سهام منجر به تغییر در جریان نقدی شرکت شده و در نتیجه واکنش بازار به تغییرات سود سهام شرکت را نشان میدهد. طبق این فرضیه اعلام تغییرات سود تقسیمی اطلاعاتی درباره جریانهای نقدی شرکت در بر دارد، بنابراین انتظار میرود که افزایش سود سهام (کاهش آن) افزایش (کاهش) در جریانهای نقدی ناشی از عملیات خواهد داشت.
این که آیا هر دو تغییر همزمان اتفاق می افتد یا با یک وقفه زمانی یک تحقیق تجربی است. نوعی از فرضیه اطلاعات، فرضیه علامتدهی بیان میکند که تغییرات سود سهام توسط شرکتها برای نشان دادن چشم اندازهای آتی سود شرکت
