اثربخشی آموزش استرس‌زدایی مبتنی‌بر ذهن‌آگاهی (MBSR) در طرح‌واره‌های هیجانی، کاهش استرس ناباروری و …
از آنجا که ناباروری یک عامل تنش‌زای ناخواسته و غیر برنامه‌ریزی شده است، می‌تواند باعث بحران‌ها و فشار‌های روانی نظیر افسردگی، اضطراب، مشکلات بین فردی، خشم سرکوب شده، ناامیدی، احساس پایین بودن نسبت به همکاران و احساس گناه به‌طور ناخودآگاه شود(اسچنید-کافمن،۲۰۰۵؛گکس،۲۰۰۶، به نقل از طلائی و همکاران،۱۳۹۳).
فرد نابارور با هیجانات منفی(پهلوانی،۱۳۷۵) و استرس ناباروری مواجه می‌گردد(ملائی‌نژاد و همکاران،۱۳۷۹). این هیجانات منفی و استرس ناباروری بر روی زندگی فرد و همینطور سیر درمان ناباروری وی، اختلال ایجاد می‌کند(ابی،۱۹۹۸). به طور کلی، آنچه که غالبا در زنجیره اختلالات اضطراب و افسردگی شایع در ناباروری مهم به نظر میرسد و بر اساس پژوهشهای صورت گرفته مورد تایید است، نقص در مدیریت صحیح هیجانات در برابر رویدادهای روزمره زندگی )هوکسما[۳۶]، ۲۰۰۸)، ناتوانی در مدیریت اطلاعات هیجانآور و برانگیزاننده (بون[۳۷]، ۲۰۰۳؛ جاکوبز[۳۸] و همکاران، ۲۰۰۸)، سوگیری در بازیابی و پردازش اطلاعات مربوط به محرکهای فراخوان اضطراب (مککابی[۳۹]،۱۹۹۹؛ به نقل از مشهدی و همکاران، ۱۳۹۲؛ کمپبل[۴۰] و همکاران،۲۰۰۶) و عدم پذیرش و آگاهی بدون قضاوت از محرکهای محیطی است.
در سال‌های اخیر درمان‌های روانشناختی بسیاری روی افراد نابارور کار شده است(حمید،۱۳۹۰؛ فیلی و همکاران،۱۳۹۰). یکی از این گروه درمان‌ها، درمان‌های مبتنی‌بر ذهن‌آگاهی، موسوم به درمان‌های موج سوم رفتار درمانی هستند(شهرستانی و همکاران،۱۳۹۱). پژوهش حاضر به دنبال تاثیر آموزش استرس‌زدایی مبتنی‌بر ذهن‌آگاهی در طرح‌واره‌های هیجانی، کاهش استرس و نشانه‌های افسرده‌وار خانم‌های نابارور در اولین دوره IVF است، مولفه‌هایی که بررسی‌های متعدد نشان داده‌اند جزء لاینفک ناباروری هستند.
۱-۲ بیان مسأله
سازمان بهداشت جهانی، WHO، ناباروری را به عنوان ناتوانی در بارور شدن تعریف کرده است. برطبق WHO، یک زوج از نظر کلینیکی زمانی نابارور تلقی می‌شوند که حداقل یک سال از مقاربت بدون جلوگیری آنها گذشته باشد(WHO،۲۰۰۴و زگرس هوچشیلد[۴۱] و همکاران،۲۰۰۹). البته این زمان برای خانم زیر ۳۵ سال است و برای خانم بالای ۳۵ سال، این زمان به ۶ ماه تقلیل می‌یابد. در جمعیتشناسی، ناباروری یا ناتوانی در بچهدار شدن به‌طور غیرمستقیم بر اساس فراوانی زنان متاهلی تعریف می‌شود که پس از یک دوره زمانی (غالباً ۵ سال) در بارداری یک بچه زنده، ناموفق بودهاند (نایس[۴۲] ،۲۰۱۳).
زوجی که هیچ‌وقت توانایی داشتن فرزند را نداشته است چه به دلیل عدم توانایی در باردار شدن و چه ناتوانی در به‌دنیا آوردن بچه زنده پس از باروری و یا کسانی که سقط جنین ناخواسته متناوب داشتند، همگی جزو ناباروری اولیه محسوب می‌شوند و وقتی زوج بارداری موفقیت‌آمیز قبلی را داشته است اما اکنون ناتوان از بارور شدن است، بارداری ثانویه نامیده می‌شود(WHO،۲۰۰۴).
جدول۱-۴
تعاریف منتشر شده ناباروری(گوروناث[۴۳]، پاندیان[۴۴] و همکاران،۲۰۰۱)
| سازمان | تعریف |
| موسسه ملی بهداشت، درمان و دستورالعمل تعالی بالینی[۴۵] | ناباروری باید به عنوان شکست بعد از مقاربت جنسی منظم در طی ۲سال انگاشته شود، در صورت نبود آسیب‌شناسی در تولید مثل. |
| ASRM2008[46] | ناباروری شکست در حاملگی موفقیت‌آمیز بعد از ۱۲ماه نزدیکی بدون جلوگیری محسوب می‌شود و برای خانم‌های بالای ۳۵ سال این زمان به ۶ ماه تقلیل می‌یابد. |
| کمیته بین‌المللی برای نظارت بر کمک باروری و سازمان بهداشت جهانی[۴۷] | (تعریف کلینیکی) ناباروری: بیماری سیستم تولید مثل در شکست برای حاملگی، بعد از ۱۲ ماه یا بیشتر، از نزدیکی بدون جلوگیری است. |
| تعریف جمعیتی[۴۸] | ناتوانی خانمی که از نظر جنسی فعال بوده و جلوگیری نمی‌کند در زاییدن فرزند زنده. |
در متون کلینیکی، لغت «فرزند نداشتن غیر‌ارادی»[۴۹] مترادف ناباروری است. درحالیکه ناباروری ممکن است تنها برای شرایط پزشکی استفاده شود و نه جنبه‌های اجتماعی و روانشناختی(اینهورن[۵۰] و ون‌بلن[۵۱]،۲۰۰۲ ).
شیوع جهانی ناباروری بین ۸-۱۲% است(ماسکارنهاس[۵۲]، فلاکسمن[۵۳]، بورما[۵۴]، واندرپول[۵۵] و استیون[۵۶]، ۲۰۱۲) و در واقغ در حدود ۶۰ تا ۸۰ میلیون زوج در سرار جهان از فرزنددارنشدن رنج میبرند (دیسوزا و همکاران، ۲۰۱۴). ناباروری یکی از مشکلات عدیده پزشکی در دنیای امروز است و میزان آن در جهان از سال ۱۹۵۵ تا سال۲۰۰۱ افزایش یافته است(الیویا[۵۷]، اسپیرا[۵۸] و مولتیگنر[۵۹]،۲۰۰۱). تخم
| برای دانلود متن کامل این فایل به سایت torsa.ir مراجعه نمایید. |
ین زده می‌شود که از هر شش زوج، یکی نابارور باشد(استوبر[۶۰] و سولومون[۶۱]، ۲۰۰۸). درصد علل ناباروری در منابع مختلف باهم متفاوت است، طبق گفته ماسکارنهاس و همکاران(۲۰۱۲)، ۲۵% از علل ناباروری مربوط به آقایان ، ۲۵% مربوط به خانم‌ها و ۲۵% مربوط به هردو می‌شود و ۲۵%سایر عوامل. در این موارد «فرزند نداشتن غیرقابل توضیح»[۶۲] مدنظر بوده است و طبق گفته دنیلوک[۶۳] و ترچنج[۶۴] (۲۰۰۷)، ۳۵% از ناباروری به خانم، ۳۵% به آقا و بطور پایه ۲۰% به هر دو و ۱۰% مراجعین به علل ناشناخته نابارور هستند. روی هم رفته تقریبا ۱۲% زوج‌های در سن باروری را شامل می‌شود(انجمن پزشکی باروری آمریکا[۶۵]، ۲۰۱۳).
اصطلاحات پزشکی در درک توضیح علل ناباروری پیچیده و دشوار است اما ویلیامز[۶۶]، بیچخوف[۶۷] و لودس[۶۸] (۱۹۹۲) دلایل ناباروری را برای افراد غیرحرفه‌ای[۶۹] بطور قابل درک توضیح دادند که برطبق گفته آنها، در مورد خانم‌ها بیشتر مشکل درخصوص عدم تولید و رهاشدن تخمک است و یا مشکلات لوله فالوپ و در آقایان پایین بودن سطح کیفیت و فعالیت اسپرم مشکل عمده محسوب می‌شود.
مرحله درمان با یک ارزیابی از علل احتمالی ناباروری آغاز می‌گردد. که این مرحله شامل یک پرس‌وجوی کامل از سابقه پزشکی زن و شوهر، یک نظرسنجی از وضعیت سبک‌زندگی و معاینات بالینی از هردو مرد و زن می‌باشد. رحم، تخمدان و لوله‌های فالوپ زن مورد بررسی قرار می‌گیرد و بررسی هورمونی شامل چرخه‌قاعدگی و تخمک‌گذاری می‌باشد. آزمایش اسپرموگرام یا آنالیز کیفیت جنبش و ساختار اسپرم[۷۰] در آقایان انجام می‌شود. این ارزیابی به‌عنوان پایه‌ای برای یافتن علت ناباروری مورد استفاده قرار می‌گیرد. و بعد باتوجه به درخواست زوج‌ها درمان برنامه‌ریزی می‌شود(ویلبک[۷۱] و ولف[۷۲]،۲۰۰۴).
زوجی که تحت درمان باروری قرار می‌گیرد در اغلب موارد از کاهش رضایت جنسی خبر می‌دهند. از دست دادن میل جنسی به علت اثر داروها، اضطراب عملکرد و کاهش حس خود بودن در یک زندگی جنسی سالم را منجر می‌گردد(لیبلوم[۷۳]،۱۹۹۷). در درمان ناباروری که لازم است در زمان‌های مشخص به منظور افزایش شانس بارداری نزدیکی صورت گیرد، احتمال کاهش میل جنسی افزایش می‌یابد. اختلال نعوظ و یا انزال زودرس نیز ممکن است به علت این فشارها رخ دهد، اختلال در ارگاسم و مرطوب شدن واژن نیز ممکن است در خانم‌ها به علت درمان‌های هورمونی رخ دهد، روابط جنسی به حالت مکانیکی تبدیل شود و صمیمیت و دلبستگی جایگاه خود را از دست بدهد. وقتی صمیمیت جنسی تبدیل به لذت باروری شود این احتمال می‌رود که رضایت جنسی در زوجی که در تلاش برای باروری هستند از بین برود(دنیلوک،۲۰۰۷). . این موارد خود منجر به تشدید استرس می‌گردد. استرس ناباروری مجموعه‌ای از نشانه‌هاست[۷۴] که به دنبال ابتلاء به ناباروری در افراد بروز می‌کند و مشابه بسیاری از علائم اختلالات ناشی از (PTSD)[75] می‌باشد و به‌ویژه در افکار و احساسات مربوط به ناباروری و تلاش برای رهایی از این افکار و احساسات صدق می‌کند(لین[۷۶]،۲۰۰۲).
ناباروری از مسائل مهم ایجاد نگرانی در زوجین نابارور است (دی سوزا[۷۷]، نورنها[۷۸] و نایاک[۷۹]؛ ۲۰۱۴). از نظر عوامل استرس‌زای زندگی، برخی نویسندگان ناباروری را معادل مرگ فرزند یا همسر دانسته‌اند(کدم[۸۰] و همکاران،۱۹۹۰؛ اسکارف[۸۱] و ونشل[۸۲]،۲۰۰۰) و به عنوان یک بحران زندگی فشار هیجانیاش برابر با وقایع آسیبزای زندگی است (جینگ و همکاران، ۲۰۱۴). تحقیقات متعدد نشان می‌دهد که فرآیندهای درمان ناباروری موجب ایجاد سطح بالایی از تنش روانی و استرس در زنان نابارور می‌گردد(اندرهیم[۸۳] و همکاران، ۲۰۰۵).
تجربه ناباروری منجر به حس از دست‌دادن[۸۴] می‌شود که این حس برای زوج محسوس و یا نامحسوس است. محسوس مانند شکست در فرآیند پزشکی و سقط جنین و نامحسوس مانند احساس نامطمئن از نتایج(دیاموند[۸۵] و همکاران،۱۹۹۹). همانطور که با هر از دست دادن غصه‌دار می‌شویم، عزاداری برای کودک متولد نشده پیچیده است. تا از دست‌دادن واقعی نباشد کسی نمی‌تواند سوگواری کند. بنابراین بسیاری از این زوج‌ها در برزخ هستند و از دست دادن مبهم یکی از زیان‌های استرس‌زایی است که زوج می‌تواند تجربه کند(باس[۸۶]،۱۹۹۹). ممکن است زوج‌های نابارور در کل از نظر سلامتی روانی نرمال باشتند ولی چندین مطالعه نشان داده است که مقابله با ناباروری با افزایش قابل توجه سطوح علائم روانی چون پریشانی، افسردگی و اضطراب همراه است (جینگ و همکاران، ۲۰۱۴).